Schaafmaten

O Peatey

Moderator
29 mrt 2010
2.280
146
Enkhuizen
Vraagje?
Hoe zitten de schaafmaten eigenlijk in elkaar? Ik heb 2 Stainley's No. 4 en wil er graag wat langers bij.
Ik kom de maten 4 1/2, 5 5 1/2 en 6 tegen. Waarschijnlijk zijn er nog meer.
Heeft dit met de breedte en/of lengte van de schaaf te maken?
Paul Sellers beveelt in zijn boek Working Wood de nr. 5 1/2 aan.
 

Jurriaan

Oud hout
1 jul 2009
3.225
647
Beneden Leeuwen
www.houtenschalen.nl
Hoe hoger het cijfer, hoe langer (en iets breder). De 1/2 versies zijn net zo lang maar wel breder als de hele cijfers.

Dus een 5 1/2 is net zo lang maar breder als een 5, en een 6 is langer en breder dan een 5. Of een 6 ook breder is dan een 5 1/2 weet ik niet.
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
Ik heb eens een lijstje gepost ergens? Kan hem niet terug vinden. Over de maten en lengtes.

In het kort: :p
No.4 = schaafbeitel 50 mm breed, zool +- 240 mm lang, 64 mm breed, sommige vooroorlogse zijn korter varieerend tussen de 220 tot 235 mm.

No.4 1/2 = schaafbeitel 60 mm breed, zool 75, 260 mm lang.

No.5 = schaafbeitel 50 mm breed, een langere versie van de No.4 dus. Zool 64 mm, 355 mm lang.

No. 5 1/2 = schaafbeitel 60 mm breed, Zool breed 75, 375 lang.

No. 6, = schaafbeitel 60 mm breed, Zool breed 75, 455 lang.

De 4 1/2 en 5 1/2 worden meestal gebruikt om panelen vlak te schaven.

Er zijn nog een paar rare bij, de 4 1/4 en de 5 1/4 maar die zie je bijna nooit, behalve bij verzamelaars.

No. 4 = bankschaaf
No. 4 1/2 kleine paneel schaaf 25°
No. 5 = kleine voorloper 30° of 35°
No. 5 1/2 grote paneel schaaf 25°
No. 6 = voorloper 30° of 35° (voor grote panelen is de No.6 op 25° ook erg handig)
No. 7 = kleine reischaaf 30° of 35°, op 25° kan ook voor zachtere houtsoorten.
No. 8 = reischaaf 30° of 35°, op 25° kan ook voor zachtere houtsoorten.

In Nederland is de 5 en de 5 1/2 nooit veel in gebruik geweest, vaak gebruikte men er een 6 voor met een naar voren geplaatste kikker en dan op 25° vlak geslepen.
 
Laatst bewerkt:

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
In Nederland is de 5 en de 5 1/2 nooit veel in gebruik geweest, vaak gebruikte men er een 6 voor met een naar voren geplaatste kikker en dan op 25° vlak geslepen.

Dat is apart! Maar het zou verklaren waarom er relatief weinig oude #5's te koop zijn in Nederland. Wat gebruikte men dan voor het ruwe werk, zeg maar om een ruwgezaagde en scheluw getrokken plank weer recht te krijgen?


O Peatey: Google eens op "Stanley blood and gore". Dan vind je echt alles wat er maar te weten is over de Stanley nummers.
 

Botte Bijl

Actieve deelnemer
16 dec 2011
202
0
Finland
Dat is apart! Maar het zou verklaren waarom er relatief weinig oude #5's te koop zijn in Nederland. Wat gebruikte men dan voor het ruwe werk, zeg maar om een ruwgezaagde en scheluw getrokken plank weer recht te krijgen?


O Peatey: Google eens op "Stanley blood and gore". Dan vind je echt alles wat er maar te weten is over de Stanley nummers.

Klopt Kees, gebruik ik ook veel voor achtergrond info and typeren maar die type studies doen mij vaak hoofdpijn krijgen! http://www.hyperkitten.com maakt gebruik van Patricks info maar wat mij betreft overzichtelijker wat betreft de type studies. (mocht iemand geïnteresseerd zijn... ;))
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
Wat gebruikte men dan voor het ruwe werk, zeg maar om een ruwgezaagde en scheluw getrokken plank weer recht te krijgen?

Daar had men vroeger veel minder last van omdat men gewaterd hout gebruikte.
Erg scheluw stukken worden en werden er vaak afgezaagd, bij korte stukken (maximaal drie keer de lengte van de schaaf) een No. 4 met de kikker naar achteren en geslepen op 35°.
De No. 6 tot stukken tot 1,40 m, als voorloper, daarna de No. 7 of No.8 als reischaaf.
De houten reischaven werden tot zeker 1975 meer gebruikt dan de stalen versies. En dat was puur vanwege de hoge prijs van de stalen schaven.
De meester gezel had vaak wel de stalen schaaf, de leerling gezel kreeg standaard een houten schaaf.

Wat ik zelf erg grappig vind van sommige youtube goochelaars, is dat ze de stalen voorlopers en reischaven vasthouden zoals bij de houten versies, met de linkerhand dwars op de schaaf.
Dat is de normale houding voor een houten schaaf, bij een stalen schaaf ga je hem dan tegen sturen, of laat je hem klapperend kantelen.
 
Laatst bewerkt:

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Nou, er zullen echt wel genoeg kromme planken zijn geweest. Men was ook erg zuinig en gooide niet snel iets weg. En een flinke plank die een beetje hol getrokken is, ruw gezaagd, om die met een #6 recht te krijgen lijkt me zwaar werk.

Maar misschien werd daar ook wel een oude houten schaaf voor gebruikt. Was er ook een traditie om de snede bol te slijpen, cambered iron in het engels? Dat bespaart in mijn ervaring heel veel energie. Als ik in mijn oude grenen keukenkast voel, bij de binnenwanden meen ik de golvingen van zo'n schaafijzer te kunnen voelen.
 

ArtHarg

Post veel
9 jan 2009
1.810
1
Den Haag
www.artharg.nl
Ik kan uit recente ervaring vertellen dat ook gewaterd grenen wel degelijk aardig kan schotelen. Mijn oplossing: schulpen, vlakken en weer aan elkaar lijmen. Ik moest toch al panelen maken dus een lijmnaad meer of minder maakte ook niet uit.

Wat denk ik eerder speelt is dat men vroeger een betere boom kon uitzoeken. Met een rechte nerf heb je al een stuk minder problemen met krom en scheluw trekken. Schotelen hou je, behalve bij zuiver kwartiers gezaagd hout.
 

tuoh

Oud hout
Vroeger van nog meer belang dan vandaag de dag is het hout juist uitsmetten. Te kromme, of te scheluwe stukken werden speciaal uitgekozen om er de smallere of kortere onderdelen uit te maken. Zo moest er al een minder (gecorrigeerd) geschaafd worden:D
Een stuk dat 10mm hol lag ging men niet vlakken als het anders ook kon, hier smette men dan de smallere stukken uit. Zo een stuk in de lengte doorgezaagd had maar een holte meer van 5mm, dat scheelde heel wat schaafwerk. Het geschaafde hout had dan nog voldoende dikte. Je mag ook niet vergeten dat als voor een bepaalde klus een bepaalde dikte van hout nodig is je niet zo maar kan blijven vlakken bijvoorbeeld.

Mvg,

André
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Ja, allemaal helemaal mee eens.

Je ziet trouwens in oude meubels heel brede delen gebruikt zonder dat die geschulpt en opnieuw aan elkaar gelijmd werden. Ze hadden toen dus zeker verstand van hout kiezen, drogen ed. Er waren trouwens bij de houthandelaren veel meer diktematen te koop. Tegenwoordig is het zeldzaam om dunner dan duims hout, ongeschaafd, te kopen. Dus als je een half duims paneel wilt maken moet je of herzagen, of heel veel weg schaven. Half duims hout was vroeger gewoon op voorraad. En zo waren er legio andere slimme methodes om de hoeveelheid schaafwerk te beperken.

En toch zou ik een voorloper met een flink geronde snede aan de beitel niet willen missen als ik geen vlakvandiktebank had.

Edit: De roffel. Dat is de schaaf waar ik zo snel niet op kon komen. Een korte voorloper, smaller en met een ronding in de snede.
 
Laatst bewerkt:

Huib

Actieve deelnemer
11 nov 2012
707
8
Gouda
Net nog een filmpje gekeken van Paul Sellers over het vlak maken van een eiken plank en daar zat behoorlijk veel schaafwerk aan. Hij gebruikte twee 4 schaven waarvan 1 recht en de ander bol geslepen, daarnaast nog een wat langere schaaf (dacht een jake plane).

Het werken met handgereedschap geeft me steeds meer voldoening en probeer nu onder de knie te krijgen om hout wat niet helemaal recht is te vlakken met de schaaf. Gebruik nu een 4 en een low angle jack van veritas, de laatste met twee bevel up beitels 25° en 35° bed is 12°. De 25° voor op het shooting board en de 35° voor algemeen schaafwerk.

Nu overweeg ik om er nog een 4 bij te kopen en die rond te slijpen omdat dit toch wat sneller afneemt. Of is het wijs een nog langere schaaf erbij te nemen dan de 38cm lange jack plane?
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Een #4 voor het ruwe werk hoeft niet veel te kosten op marktplaats. Dan kan je daarna sparen voor een reischaaf.
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
Er was na wwII zoveel vraag naar hout, dat wateren bijna niet meer te doen was, voordien had je veel meer selectie als nu.
Overigens werd er zo rond 1880 al behoorlijk met vlak en vandiktebanken gewerkt.

Planken met een flinke breedte en dikte zijn nu ook genoeg te krijgen, alleen kosten deze vaak vele malen meer dan als je panelen maakt.

haha vind maar eens een goede stalen No.8, die No.7 zijn er genoeg.

Stalen Roffels werden in Nl ook niet veel gebruikt, met een No.4 kan dat ook prima.
De ronding op houten schaven was vaak groter dan op de stalen schaven, en niet vergeten de keerbeitel wat hoger te zetten, en de kikker naar achteren.
Die ronding is soms makkelijk, maar een te grote ronding, en je hebt veel na werk met een vlakgeslepen schaafbeitel.
Vaak werd die ronding alleen op de voorloper gebruikt, en de reischaaf vlak geslepen, bij de stalen versies, voor 1900 gebruikte men ook een grote afronding, dan na de intrede van de stalen schaaf.
Met een te grote ronding en diepte stelling word je veel te snel moe, en is je balans ook moeilijker.
De stalen No.8 was zon 60 cm, terwijl er een houten versie van was van 90 cm.
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
(dacht een jake plane).

Het werken met handgereedschap geeft me steeds meer voldoening en probeer nu onder de knie te krijgen om hout wat niet helemaal recht is te vlakken met de schaaf. Gebruik nu een 4 en een low angle jack van veritas, de laatste met twee bevel up beitels 25° en 35° bed is 12°. De 25° voor op het shooting board en de 35° voor algemeen schaafwerk.

Nu overweeg ik om er nog een 4 bij te kopen en die rond te slijpen omdat dit toch wat sneller afneemt. Of is het wijs een nog langere schaaf erbij te nemen dan de 38cm lange jack plane?

jake plane, jack-plane bedoel je? dat is de No.5
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
Nu overweeg ik om er nog een 4 bij te kopen en die rond te slijpen omdat dit toch wat sneller afneemt. Of is het wijs een nog langere schaaf erbij te nemen dan de 38cm lange jack plane?

Een Stanley of Record niet kopen als die van na 1992 is.
Verschil tussen een "made in the U.S.A.", of een "Made in England" heb ik nog niet kunnen vinden. (de made in usa die hier veel meer kosten dan een Engelse, terwijl de prijzen in de VS daarvan lager zijn.)

Ik ben gek op mijn No.6 uit circa 1930 - 1936. Mooie tussenweg van No.5 en No.7.

Gebruik zelf een No.5 op futselplank (shootingboard).

Voor een mooie voor een futselplank zou je eens kunnen gaan zoeken naar een "Record Technical Jack -plane".
Die werden oorspronkelijk gemaakt voor scholen, en vrij zeldzaam er zijn er nooit veel van gemaakt.
http://www.record-planes.com/
Er zijn daar twee versies van de normale en de SS, dat staat voor Stay Set, met een deelbare keerbeitel, zoals Clifton ze nu nog maakt.
Bij de SS hoef je alleen het onderste stuk van de keerbeitel te lossen, als je gaat wetten tussen door, waar door je niet opnieuw te keerbeitel hoeft af te stellen.
 

moerman

Actieve deelnemer
5 okt 2011
38
0
No. 4 = bankschaaf
No. 4 1/2 kleine paneel schaaf 25°
No. 5 = kleine voorloper 30° of 35°
No. 5 1/2 grote paneel schaaf 25°
No. 6 = voorloper 30° of 35° (voor grote panelen is de No.6 op 25° ook erg handig)
No. 7 = kleine reischaaf 30° of 35°, op 25° kan ook voor zachtere houtsoorten.
No. 8 = reischaaf 30° of 35°, op 25° kan ook voor zachtere houtsoorten.

Die genoemde hoeken snap ik niet zo, kan iemand mij dit uitleggen? Bij de Stanleys staan de kikkers toch altijd op 45 graden? Dus de snijhoek is dan toch ook altijd 45 graden? Waarom dan toch zo specifiek onderscheid maken in deze slijphoeken? Ik dacht dat een vrijloop van 10 graden toch wel genoeg zou zijn, dus alle beitels op 35 graden zou toch moeten werken?

Wout
 

Wim Kluck

Oud hout
28 feb 2010
10.584
2.503
Gaanderen
Wout dit is de hoek waarin de beitel is geslepen. 25 gr. Is standaard, voor hardere houtsoorten word wel een grotere hoek genomen. Ook de bekopening speelt een rol.
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.