Schaafbeitel die zachter is geworden (door machinaal slijpen)?

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Ik weet dat het theoretisch kan, maar heeft iemand (van de meer ervaren) houtbewerkers hier dit ooit meegemaakt bij een (tweedehands) schaafbeitel, dat het staal te zacht geworden is? En heeft iemand ervaring met weer terug harden daarvan?

Theoretisch is het mogelijk. Koolstofstaal wordt na het harden weer ontlaten (temperen) door het tijdelijk te verhitten tot 180-400 °C, afhankelijk van de gewenste hardheid. Des te hoger de temperatuur, des te zachter het staal. Als het staal later nog wordt verhit tot boven de temperatuur van ontlaten, wordt het staal zachter dan bedoeld.
Schaafbeitels worden, schat ik, ontlaten rond 250 °C. Als ze laten tot boven die temperatuur worden verhit, wordt het staal dus zachter. Ik heb geen ervaring met machinaal slijpen, maar het lijkt me dat deze temperaturen haalbaar zijn als er niet voorzichtig gewerkt wordt? Als het gebeurd is, is de enige oplossing om het staal opnieuw te harden en ontlaten.

Reden dat ik het vraag is dat ik een Stanley nr. 4 heb, van ergens eind jaren '50 of jaren '60, waarvan de schaafbeitel snel bot wordt. Gisteravond bijvoorbeeld: vers gewet, smalle kant van twee beukenhouten plankjes opgeschoond, daarna de vier kopse kanten op de futselplank en dat was al teveel, beitel was compleet bot. Er was een duidelijk rand voelbaar aan de spiegelzijde van de beitel, alsof de snede is omgevouwen. De slijphoek is tussen 25 en 30°, dus daar zal het niet aan liggen. De rest van mijn (schaaf)beitels hebben een veel langere standtijd.
Ik zie dat Paul Sellers ook een blogpost heeft over dit fenomeen en het opnieuw harden en ontlaten van beitels: ReHardening Your Plane Iron - Paul Sellers' Blog

Voordat ik me daar aan waag, of een nieuwe beitel ga bestellen, wil ik eens polsen of mensen hier dit wel eens hebben meegemaakt (en eventueel ook het opnieuw harden hebben gedaan).
 

klusrob

Post veel
27 jun 2011
1.767
983
Omgeving Eindhoven
Als een beitel machinaal wordt geslepen, en er wordt niet genoeg gekoeld tussendoor (koelen in water of rustig genoeg slijpen met tussenpozen zodat het staal niet heet wordt), dan wordt het staal inderdaad zachter (en kan je de beitel inderdaad niet meer scherp houden nadien).
 

Wim Kluck

Oud hout
28 feb 2010
10.699
2.570
Gaanderen
Ik heb een hele grote beitel waar dit ook het geval is. Deze is echter zo ver opgeslepen dat het harde staal weg is. dus als je beitel ver opgeslepen is dan kan het ook de oorzaak zijn. Meestal is het zo dat als je er een flink stuk afslijpt je wel weer een goede hardheid krijgt. Wel koelen of nat slijpen.
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Ik heb een hele grote beitel waar dit ook het geval is. Deze is echter zo ver opgeslepen dat het harde staal weg is. dus als je beitel ver opgeslepen is dan kan het ook de oorzaak zijn. Meestal is het zo dat als je er een flink stuk afslijpt je wel weer een goede hardheid krijgt. Wel koelen of nat slijpen.
Deze heeft nog wel behoorlijk wat staal. Maar het is inderdaad niet uitgesloten dat deze af fabriek niet ver gehard is, en nu dus problemen geeft. Al dacht ik dat de meeste beitels volledig gehard en niet alleen bij de snede? En, als de beitel niet door-en-door gehard is, heeft verder slijpen toch ook geen zin?
 

Wim Kluck

Oud hout
28 feb 2010
10.699
2.570
Gaanderen
Nee bij mijn beitel niet. Vroeger werd er een hardere staalsoort opgelegd. Dat is ook te zien aan de zijkant van de beitel. Soms wel moeilijk te zien.
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Klopt, er was een tijd dat ze gelamineerde beitels gebruikten. Naar wat ik zo terugvind is dat tot +/- 1940, daarna zijn ze overgestapt op volledig geharde beitels. Mijn schaaf is, zover ik kan dateren, een stuk jonger dan dat. En mijn beitel heeft nog veel staal.

Net de hardheid getest met een vijl en vergeleken met een andere beitel, daar komt niet duidelijk uit dat de snede veel zachter is. Toch is het merkbaar. Ik neig er naar om een keer het experiment van opnieuw harden aan te gaan, maar als backup zal er toch een vervangende beitel moeten komen dan.

Heeft iemand hier ervaring met zelf opnieuw harden van de beitel op de manier zoals hierboven gelinkt, of op een andere manier?

Tegelijkertijd, welke schaafbeitel zou de betere vervanger zijn? Een Stanley schaafbeitel of een van Ron Hock? Laatstgenoemde is iets dikker staal en hogere hardheid - dat lijkt me op zich wel fijn, maar ook duurder.
 

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.713
817
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
Als het schaafmes te heet is geworden dan ontlaat het staal ter plekke remedie zoals geopperd een mm of wat voorzichtig weg slijpen.
Echter is de snede verbrand (zwart blauw) dan zijn de eerste 4/5mm verknald remedie iets meer weg slijpen.
Het opnieuw harden van een moderne Stanley schaafbeitel is in mijn ogen zinloos (vervorming spiegel/beitel) dan kun je beter een vervanging beitel aanschaffen Ori of chinees gelamineerd.
Staat hier ergens op het forum een review van mijn hand van de chinees.

Groetnis,
Roeland
 

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.713
817
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
Tegelijkertijd, welke schaafbeitel zou de betere vervanger zijn? Een Stanley schaafbeitel of een van Ron Hock? Laatstgenoemde is iets dikker staal en hogere hardheid - dat lijkt me op zich wel fijn, maar ook duurder.
Anant heeft een betaalbare vervanging beitel verkrijgbaar bij Dictum
replacement-blade-for-anant-smoothing-plane-no-3-703197

Zie nu dat deze niet meer leverbaar is heb er zelf nog een op voorraad.
Maar op Alie kun je goede schaafmesjes bestellen ben er zeer tevreden over.

Hier mijn postje
gelamineerde-schaafmes-uit-china-review.31086

Groetnis,
Roeland
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Mooie toevoegingen @Roeland!

Er is geen verkleuring zichtbaar bij de snede, dus dan zou het de moeite waard zijn om een dikke mm van de beitel af te slijpen. Alleen heb ik geen slijpmachine daarvoor en ik ken ook niemand in de buurt die er een heeft. Met de hand een millimeter afhalen is me iets teveel.
Opnieuw harden ga ik me voorlopig nog niet aan wagen dan, hooguit als experiment als deze stap niet heeft gewerkt.

Dank ook voor de tips van vervangende beitels. Ik heb de Ali beitel besteld als experiment, ik ben wel benieuwd naar zo'n gelamineerde beitel.
Naar welke beitel gaat jouw voorkeur uit: een Anant, Ron Hock of gelamineerde van Ali? De Hock beitels zijn maar 2.2 mm dik, meer zoals de originele Stanley beitel (ik meet overigens maar 1.9 mm op de huidige beitel). De Anant en Ali beitels zijn 3.2 mm, dus daarvoor zou ik de mondopening wel verder moeten vijlen.
 

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.713
817
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
Momenteel zou ik voor de gelamineerde gaan de Chinees dus.
Maar die Hock beitels zijn ook niet verkeerd maar wel weer wat prijziger.
De huidige nieuwe Stanley schaven worden met een 1.9mm dikke beitel geleverd.

Groetnis,
Roeland
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Momenteel zou ik voor de gelamineerde gaan de Chinees dus.
Maar die Hock beitels zijn ook niet verkeerd maar wel weer wat prijziger.
Dank voor het inzicht! Ik ben benieuwd naar de gelamineerde beitel, duurt nog een dikke twee weken voordat die er is.
De huidige nieuwe Stanley schaven worden met een 1.9mm dikke beitel geleverd.
Mogelijk heeft mijn schaaf dan bij de vorige eigenaar al een moderne beitel gekregen. De andere kenmerken duiden mijn schaaf namelijk op omstreeks 1960.
Twee fotootjes van de USA schaafbeitel van Stanley die gelamineerd is hoop dat het zichtbaar is op de foto
Heel duidelijk te zien, zeer interessant!
 

RVester

Actieve deelnemer
11 nov 2022
121
32
Delft

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Momenteel zou ik voor de gelamineerde gaan de Chinees dus.
De gelamineerde schaafbeitel is vanmiddag bezorgd en net even mee kunnen testen. De laminatie is heel duidelijk zichtbaar en het staal is inderdaad voelbaar harder aan de snede. De laminatie loopt ook helemaal tot de opening de beitel, genoeg staal dus voor een lange levensduur! Opvallend genoeg heb ik via de link in het topic van Roeland besteld, maar bij mij staat er als merknaam "The Golden Horse Brand" op. Afijn, ziet er verder hetzelfde uit.

De spiegel was netjes vlak, met een 1200 grit diamantplaat was die in een mum netjes vlak. De snede was ook heel snel verfijnd op een progressie van 400-800-1200 grit, omdat natuurlijk maar de helft van de vouw van hard staal is. De vouw was nu ook nog licht hol van machinaal slijpen, dus dat is helemaal makkelijk. Ik zie wel een klein risico dat de hoek over tijd bij mij kan gaan verlopen. Ik kan redelijk goed slijpen uit de vrije hand, maar omdat de vouw gedeeltelijk zacht staal is zal het makkelijker zijn om de vouw af te bollen als ik niet goed oplet. Puntje om op te letten dus.
Twee zaken die me opvielen bij monteren: 1) het sleutelgat voor de keerbeitelschroef zit aan de achterzijde van de beitel, weg van de vouw. Handig met het plaatsen van de keerbeitel, maar uiteindelijk blijft er maar een heel klein gat over om de beitel + keerbeitel over de schroef te krijgen. Iets meer opletten dus om dat te doen zonder de snede te beschadigen. 2) De sleuf was niet breed genoeg, waardoor het schijfje van de laterale hendel er niet in paste. Met een paar minuten vijlen was dat opgelost.

Het voelde gek om met een vijl mijn mooie "vintage" Stanley te lijf te gaan om de mondopening te vergroten, maar het moest. Ik ben nog te voorzichtig geweest, want bij iets meer dan flinterdunne afname loopt de krul al vast.
Maar de eerste krullen waren genot. De beitel voelt pak scherper en het gaat heel vlot. Ik kan ook bijzonder fijne krullen maken nu. Morgenavond moet ik weer een aantal planken gladschaven, inclusief wat kopshout, eens zien hoe de beitel zich dan houdt!

Dankje voor de tip @Roeland!
 

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.713
817
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
Twee zaken die me opvielen bij monteren: 1) het sleutelgat voor de keerbeitelschroef zit aan de achterzijde van de beitel, weg van de vouw. Handig met het plaatsen van de keerbeitel, maar uiteindelijk blijft er maar een heel klein gat over om de beitel + keerbeitel over de schroef te krijgen. Iets meer opletten dus om dat te doen zonder de snede te beschadigen. 2) De sleuf was niet breed genoeg, waardoor het schijfje van de laterale hendel er niet in paste. Met een paar minuten vijlen was dat opgelost.

Het voelde gek om met een vijl mijn mooie "vintage" Stanley te lijf te gaan om de mondopening te vergroten, maar het moest. Ik ben nog te voorzichtig geweest, want bij iets meer dan flinterdunne afname loopt de krul al vast.
Maar de eerste krullen waren genot. De beitel voelt pak scherper en het gaat heel vlot. Ik kan ook bijzonder fijne krullen maken nu. Morgenavond moet ik weer een aantal planken gladschaven, inclusief wat kopshout, eens zien hoe de beitel zich dan houdt!

Dankje voor de tip @Roeland!
Klopt!! ik heb alleen de schroefkop iets versmald. En het schijfje van mijn laterale instelling paste prima in de sleuf.

Ach dat gevoel went vanzelf wel, overigens zijn bij de Stanley schaven een diversiteit aan mond openingen en niet altijd even netjes, soms zelfs behoorlijk uit de haak.

Groetnis,

Roeland
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
Om dit onderwerp weer naar boven te halen: voor een vriend zoek ik een nieuwe beitel voor een Nooitgedagt bankschaaf. Voor die persoon zou ik niet de gelamineerde Chinese beitel willen kopen om verschillende redenen - onder andere zodat we kunnen uitwisselen om te testen.

Heeft iemand ervaring met de Dictum schaafbeitel? 3.0 mm dik, SK4 staal, gehard tot 61-62 HRC.
SK4 is dezelfde staalsoort als de T10 van de Peaktool/Luban beitel (3.2 mm dik, 63 HRC), maar de Dictum is minder dik en zal makkelijker passen.
Ik neig naar deze in plaats van de Anant (3.3 mm dik, onbekend staal, 58 HRC) vanwege de dikte, en omdat ik de hogere hardheid wel fijn vind.
 

Paul90

Actieve deelnemer
25 jan 2021
363
122
De beitel voelt pak scherper en het gaat heel vlot. Ik kan ook bijzonder fijne krullen maken nu. Morgenavond moet ik weer een aantal planken gladschaven, inclusief wat kopshout, eens zien hoe de beitel zich dan houdt!
Inmiddels heb ik de Chinese gelamineerde beitel een tijdje in gebruik en ik moet er toch op terugkomen hoe prettig die is.
Op de één of andere manier blijven er heel fijne sporen achter in het geschaafde oppervlak. Niet aan de randen, maar in het midden van de beitel. Het lijkt alsof er miniscule stukjes uit de snede breken. Aan de schaafsels is ook te zien dat ze niet als één brede strook eruit komen, maar opgebroken in kleine slierten. Met name met heel zoet schaven kruipen die slierten overal tussen, waardoor mond weer verstopt.
Ook krijg ik de indruk dat de beiteldikte niet helemaal lekker werkt bij deze schaaf. Effectief ben ik tijdens het schaven veel bezig met de fijnafstelling en de mond vrij houden, terwijl de mond vrij genoeg is, de keerbeitel goed aanligt en is afgesteld, en de schaaf zelf voorheen prima werkte.

Voor de Nooitgedagt die ik aan het opknappen ben wilde ik de Dictum schaafbeitel kopen. Ik denk er sterk aan om er meteen twee te kopen, al is die beitel net zo dik. Of ik zou de verdubbelaar inzetten en twee Hock beitels kopen, met name omdat die maar 2.2 mm dik zijn. Wordt vervolgd..!
 

ornament

Post veel
29 nov 2011
2.446
539
dank je , Paul90, en Roeland,

om jullie wedervaren met die schaafbeitel hier te delen.

Blijf posten...

groeten

Ornament
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.