Dit topic is een aanzetje. Zowel naar beginners (hoe begin ik) als naar de Woodworkers voor de komende opendag in Oktober, waar ik voornemens ben een stand te huisvesten over 'simpel houtbewerken voor beginners'. Het representeert, en dit is belangrijk, een mening/visie van iemand die zelf nog geen ervaren rot is (slechts 3 jaar in het vak) maar die de opgedane kennis graag door wil geven.
De leidraad die ik hoop te creëren moet mensen een idee geven wat ze nodig hebben, wat optioneel is, waar ze aan kunnen haken en tegen welke kosten. Ik begin met de goedkope hoofdbenodigdheden en breidt langzaam uit naar 'nice to haves' die het werk makkelijker maken, maar ook meer opties geven qua technieken en dus meer werkstukken mogelijk maken. Voor prijzen en beschikbaarheid begin ik bij de bouwmarkt, want die weet iedereen wel te vinden. Uiteraard is een specialistische winkel voor houtbewerking (zoals Baptist) leuker en deze heeft veel meer (en betere) keuzes. Dus, without further ado:
De absolute basis
Ik neem aan dat je garage/werkhonk/knutselkamer nog leeg is. Buiten wellicht een oude tafel (of misschien zelfs dat niet) om op te werken wil je weten met welke basisbenodigdheden je 'iets' met hout kunt doen. Een simpele tafel van vurenhout bijvoorbeeld, of iets stevigers wat ook als werkbank kan dienen, kun je hiermee in elkaar zetten. De aanname is hier dat je redelijk gebruiksklaar hout gaat gebruiken van een leverancier zoals Massave in Zwolle die alle voorbewerking doet, of gewoon bouwmarktvoorraad. Van linksboven naar rechtsonder:
De blokhaak: kleine maten nemen en aftekenen, evenals controleren of iets 'haaks' is, en in dit geval ook '45 graden' (verstekhoeken bijvoorbeeld). Ongeveer 10-15 euro bij de bouwmarkt, en een merk zoals Stanley is 'goed genoeg' voor houtbewerking.
Schuurpapier: goedkoop en in allerlei 'korrels' te krijgen, geschikt voor afwerking maar mits op een vlak oppervlak geklemd of geplakt ook geschikt om zeer bewerkt gereedschap te slijpen of houten onderdelen te 'rechten'. Vanaf elke euro's per pakket bij elke bouwmarkt te krijgen.
De schroevendraaier: Je kan niet zonder, en er zijn tegenwoordig weinig slechte te koop. Neem in ieder geval een platkop en een kruiskop, de platte kan namelijk ook dienen voor het openen van verfblikken, het opwippen van een spijker of het inkrassen van hout.
De zaag: Alhoewel je hier wel honderd soorten kunt kiezen, als je er eentje moet kiezen zal het een wat grovere zijn zodat je hout kunt afkorten, splitsen (in de lengte doorzagen) en daar een beetje kracht op kunt zetten. Wil je alleen kleine stukken maken, neem een kleinere zaag. De bouwmarkt heeft een Bahco al vanaf ongeveer een tientje beschikbaar.
Een meetlint: Ook hier geld dat de bouwmarkt 'Stanley' goed genoeg is. Let op: meetmiddelen zijn vaak onderling niet geeikt volgens een standaard, en kunnen dus afwijken. Om problemen te voorkomen, probeer je hele project met dezelfde meetmiddelen uit te voeren. Voor kleinere projecten is 2 tot 5 meter voldoende. Met een meetlint kun je ook cirkels tekenen door hem achter een spijkertje te haken. Kosten ongeveer 5 tot 15 euro.
De beitel: Heel handig om een gat te maken waar een pen in moet passen, die je met de zaag al grof op maat gemaakt hebt en met de beitel verder in de juiste vorm maakt. Pak een wat smallere beitel, die kan altijd bredere gaten maken (een brede maakt geen kleine gaten). Ook geschikt om randjes te breken, je potlood te slijpen, kan zelf geslepen worden op schuurpapier (op een vlakke ondergrond zoals een glasplaat, tegel of aanrechtblad). Vanaf 5 tot 10 euro in de bouwmarkt te krijgen.
Het potloot: Die hoef ik niet uit te leggen hoop ik. Doch, naast aftekenen, ook heel handig om achter je oor te klemmen zodat je er uitziet als een echte timmerman.
De hamer: Alhoewel dit een zelfgemaakte hamer is, kun je uiteraard eentje voor tussen de 5 en 15 euro bij de bouwmarkt halen. Een lichte hamer is meer geschikt voor klein werk en vermoeit je pols minder snel, een klauwhamer kan ook spijkers uittrekken, maar dat kan ook door hem met een schroevendraaier te wippen en dan een houten balkje in te kepen met een zaag/beitel en die als hefboom te gebruiken.
Je eerste uitbreiding
Je hebt je eerste paar werkstukjes gemaakt en merkt dat je toch wat comfortabeler wilt werken. Alhoewel zacht hout, zoals vuren, prima een schroef accepteert, zul je voor harder hout al snel een gat moeten maken. Een simpel handboortje zoals afgebeeld linksboven haal je voor enkele euro's van de bouwmarkt, maar uiteraard kan een simpele accutol van de bouwmarkt dit ook voor tussen de 20 en 40 euro. Straks meer daarover.
De rubberen hamer: Beschadigt je hout niet, geschikt om verbindingen in elkaar te 'masseren' en fijner voor je pols dan een metalen klauwhamer. Ook geschikt als je het nog niet zitten je eigen houten klopper te maken. Kosten ongeveer 10-15 euro bij de betere bouwmarkt.
De Japanse zaag: De meeste kennen de goeie ouwe handzaag wel, maar beseffen zich niet altijd dat dit zogenaamde 'duw'zagen zijn. Een trekzaag zaagt op de weg terug, in plaats van de weg heen. Daarnaast heeft dit specifieke model de tanden 'recht' staan en niet 'wijd' zoals bij de vorige zaag, en dat betekent dat hij geen sporen achterlaat als je lángs hout zaagt in plaats van erdoor. Bijvoorbeeld om een uitstekende pen door je hout vlak met het oppervlak af te zagen. Twee zaagkanten: eentje voor 'door' de vezel en eentje voor 'langs' de vezel zagen. Kosten ongeveer 15 tot 30 euro bij een specialist, maar sommige bouwmarkten voeren ze soms ook.
Nog een beitel, maar nu een bredere. Scheelt tijd bij grotere stukken. Kosten ongeveer een tientje voor een simpele.
De gradenmeter: Je kunt nu ook eenvoudig andere hoeken dan 90 en 45 graden meten en aftekenen. Klem er een houtje tegenaan om grotere lijnen te tekenen. Beschikbaar vanaf ongeveer 10/15 euro.
Raspen en vijlen. Een vijl kan in vele vormen gekocht worden en is handig om 'organische' vormen te maken. Een setje simpele vijlen heb je vanaf een euro of tien. Een rasp is wat fragieler maar scherper en neemt meer hout af. Wederom, geschikt voor organische vormen, maar ook om een pen iets bij te vijlen als hij niet past. Een rasp heb je bijvoorbeeld vanaf 30 euro bij Baptist.
Een beetje professionaliseren
Je wil graag zelf hout gebruiksklaar gaan maken en/of grotere projecten tackelen. Je wil misschien ook gaan lijmen (lijm behandel ik apart).
Linksboven een wat grotere handboor, ofwel een booromslag. Wederom, een accutol kan dit werk ook doen, maar in een omslag kun je niet zelden grotere boren kwijt dan een accutol aankan (vaak maximaal 10mm).
De handschaaf. Alhoewel vaak 'eng' en 'complex' gevonden, is hij eigenlijk onmisbaar voor mooie werkstukken. Hier heb je wederom een enorm scala aan opties waar je letterlijk een boek aan kunt wijden, maar in de basis is dit een beitel in een frame, zodat hij altijd op een voor ingestelde diepte en hoek schaaft. Je hebt beitels voor grof vlakken, fijne afwerking, het maken van kanalen, randjes en ga zo maar door. Een bruikbaar begin is een standaard 'nummer 4' schaaf zoals deze afgebeelde stanley. Vermijd hier de bouwmarktschaaf: deze hebben vaak geen recht zool, missen soms cruciale instellingsmogelijkheden en zijn vaak veel te licht. Tweedehands vanaf een paar tientjes te krijgen. Een kleinere schaaf kan als nummer 4 gebruikt worden voor hele kleine werkstukken, maar ook om kantjes te 'breken' voor een mooie afwerking. Deze heb je nieuw vanaf ~60 euro.
Een verstelbare blokhaak. Maakt het veel makkelijker consequent dezelfde afstand af te tekenen op je hout, of een lange rechte lijn te tekenen. Vanaf 10 euro.
Futselplank. Eenvoudig te maken uit stukjes resthout, en kan in combinatie met een schaaf gebruikt worden om de eindjes van hout op 90 graden te krijgen (er zijn ook futselplanken te maken voor andere hoeken natuurlijk) voor een mooie rechte verbinding. Deze kun je bij mijn weten niet kopen, maar wel eenvoudig zelf maken.
De guts. Een beitel, maar dan krom. Geschikt voor het maken van organische vormen, het uitsteken van een holte maar vooral dus: houtsnij en inleg werk. Maak patronen in de voorkant bijvoorbeeld.
Een kruisstaal. Alhoewel dit een wat luxere uitvoering is, is de bedoeling simpel: Een scherpe lijn trekken op een vooraf bepaalde diepte. Bijvoorbeeld waar je een gat wil gaan uitsteken. Snijlijnen zijn dunner dan potlood en kunnen dus in theorie leiden tot nauwkeuriger werken. Te koop vanaf ~50/60 euro, maar ook eenvoudig zelf te maken: Een houten pen door een blok hout, een schroef door het blok om te pen te fixeren op de juiste diepte en een spijker door het uiteinde om te krassen.
Een rijschaaf. Ook een schaaf, maar dan heel groot. Geschikt om grotere stukken rap af te nemen.
De leidraad die ik hoop te creëren moet mensen een idee geven wat ze nodig hebben, wat optioneel is, waar ze aan kunnen haken en tegen welke kosten. Ik begin met de goedkope hoofdbenodigdheden en breidt langzaam uit naar 'nice to haves' die het werk makkelijker maken, maar ook meer opties geven qua technieken en dus meer werkstukken mogelijk maken. Voor prijzen en beschikbaarheid begin ik bij de bouwmarkt, want die weet iedereen wel te vinden. Uiteraard is een specialistische winkel voor houtbewerking (zoals Baptist) leuker en deze heeft veel meer (en betere) keuzes. Dus, without further ado:
De absolute basis
Ik neem aan dat je garage/werkhonk/knutselkamer nog leeg is. Buiten wellicht een oude tafel (of misschien zelfs dat niet) om op te werken wil je weten met welke basisbenodigdheden je 'iets' met hout kunt doen. Een simpele tafel van vurenhout bijvoorbeeld, of iets stevigers wat ook als werkbank kan dienen, kun je hiermee in elkaar zetten. De aanname is hier dat je redelijk gebruiksklaar hout gaat gebruiken van een leverancier zoals Massave in Zwolle die alle voorbewerking doet, of gewoon bouwmarktvoorraad. Van linksboven naar rechtsonder:
De blokhaak: kleine maten nemen en aftekenen, evenals controleren of iets 'haaks' is, en in dit geval ook '45 graden' (verstekhoeken bijvoorbeeld). Ongeveer 10-15 euro bij de bouwmarkt, en een merk zoals Stanley is 'goed genoeg' voor houtbewerking.
Schuurpapier: goedkoop en in allerlei 'korrels' te krijgen, geschikt voor afwerking maar mits op een vlak oppervlak geklemd of geplakt ook geschikt om zeer bewerkt gereedschap te slijpen of houten onderdelen te 'rechten'. Vanaf elke euro's per pakket bij elke bouwmarkt te krijgen.
De schroevendraaier: Je kan niet zonder, en er zijn tegenwoordig weinig slechte te koop. Neem in ieder geval een platkop en een kruiskop, de platte kan namelijk ook dienen voor het openen van verfblikken, het opwippen van een spijker of het inkrassen van hout.
De zaag: Alhoewel je hier wel honderd soorten kunt kiezen, als je er eentje moet kiezen zal het een wat grovere zijn zodat je hout kunt afkorten, splitsen (in de lengte doorzagen) en daar een beetje kracht op kunt zetten. Wil je alleen kleine stukken maken, neem een kleinere zaag. De bouwmarkt heeft een Bahco al vanaf ongeveer een tientje beschikbaar.
Een meetlint: Ook hier geld dat de bouwmarkt 'Stanley' goed genoeg is. Let op: meetmiddelen zijn vaak onderling niet geeikt volgens een standaard, en kunnen dus afwijken. Om problemen te voorkomen, probeer je hele project met dezelfde meetmiddelen uit te voeren. Voor kleinere projecten is 2 tot 5 meter voldoende. Met een meetlint kun je ook cirkels tekenen door hem achter een spijkertje te haken. Kosten ongeveer 5 tot 15 euro.
De beitel: Heel handig om een gat te maken waar een pen in moet passen, die je met de zaag al grof op maat gemaakt hebt en met de beitel verder in de juiste vorm maakt. Pak een wat smallere beitel, die kan altijd bredere gaten maken (een brede maakt geen kleine gaten). Ook geschikt om randjes te breken, je potlood te slijpen, kan zelf geslepen worden op schuurpapier (op een vlakke ondergrond zoals een glasplaat, tegel of aanrechtblad). Vanaf 5 tot 10 euro in de bouwmarkt te krijgen.
Het potloot: Die hoef ik niet uit te leggen hoop ik. Doch, naast aftekenen, ook heel handig om achter je oor te klemmen zodat je er uitziet als een echte timmerman.
De hamer: Alhoewel dit een zelfgemaakte hamer is, kun je uiteraard eentje voor tussen de 5 en 15 euro bij de bouwmarkt halen. Een lichte hamer is meer geschikt voor klein werk en vermoeit je pols minder snel, een klauwhamer kan ook spijkers uittrekken, maar dat kan ook door hem met een schroevendraaier te wippen en dan een houten balkje in te kepen met een zaag/beitel en die als hefboom te gebruiken.
Je eerste uitbreiding
Je hebt je eerste paar werkstukjes gemaakt en merkt dat je toch wat comfortabeler wilt werken. Alhoewel zacht hout, zoals vuren, prima een schroef accepteert, zul je voor harder hout al snel een gat moeten maken. Een simpel handboortje zoals afgebeeld linksboven haal je voor enkele euro's van de bouwmarkt, maar uiteraard kan een simpele accutol van de bouwmarkt dit ook voor tussen de 20 en 40 euro. Straks meer daarover.
De rubberen hamer: Beschadigt je hout niet, geschikt om verbindingen in elkaar te 'masseren' en fijner voor je pols dan een metalen klauwhamer. Ook geschikt als je het nog niet zitten je eigen houten klopper te maken. Kosten ongeveer 10-15 euro bij de betere bouwmarkt.
De Japanse zaag: De meeste kennen de goeie ouwe handzaag wel, maar beseffen zich niet altijd dat dit zogenaamde 'duw'zagen zijn. Een trekzaag zaagt op de weg terug, in plaats van de weg heen. Daarnaast heeft dit specifieke model de tanden 'recht' staan en niet 'wijd' zoals bij de vorige zaag, en dat betekent dat hij geen sporen achterlaat als je lángs hout zaagt in plaats van erdoor. Bijvoorbeeld om een uitstekende pen door je hout vlak met het oppervlak af te zagen. Twee zaagkanten: eentje voor 'door' de vezel en eentje voor 'langs' de vezel zagen. Kosten ongeveer 15 tot 30 euro bij een specialist, maar sommige bouwmarkten voeren ze soms ook.
Nog een beitel, maar nu een bredere. Scheelt tijd bij grotere stukken. Kosten ongeveer een tientje voor een simpele.
De gradenmeter: Je kunt nu ook eenvoudig andere hoeken dan 90 en 45 graden meten en aftekenen. Klem er een houtje tegenaan om grotere lijnen te tekenen. Beschikbaar vanaf ongeveer 10/15 euro.
Raspen en vijlen. Een vijl kan in vele vormen gekocht worden en is handig om 'organische' vormen te maken. Een setje simpele vijlen heb je vanaf een euro of tien. Een rasp is wat fragieler maar scherper en neemt meer hout af. Wederom, geschikt voor organische vormen, maar ook om een pen iets bij te vijlen als hij niet past. Een rasp heb je bijvoorbeeld vanaf 30 euro bij Baptist.
Een beetje professionaliseren
Je wil graag zelf hout gebruiksklaar gaan maken en/of grotere projecten tackelen. Je wil misschien ook gaan lijmen (lijm behandel ik apart).
Linksboven een wat grotere handboor, ofwel een booromslag. Wederom, een accutol kan dit werk ook doen, maar in een omslag kun je niet zelden grotere boren kwijt dan een accutol aankan (vaak maximaal 10mm).
De handschaaf. Alhoewel vaak 'eng' en 'complex' gevonden, is hij eigenlijk onmisbaar voor mooie werkstukken. Hier heb je wederom een enorm scala aan opties waar je letterlijk een boek aan kunt wijden, maar in de basis is dit een beitel in een frame, zodat hij altijd op een voor ingestelde diepte en hoek schaaft. Je hebt beitels voor grof vlakken, fijne afwerking, het maken van kanalen, randjes en ga zo maar door. Een bruikbaar begin is een standaard 'nummer 4' schaaf zoals deze afgebeelde stanley. Vermijd hier de bouwmarktschaaf: deze hebben vaak geen recht zool, missen soms cruciale instellingsmogelijkheden en zijn vaak veel te licht. Tweedehands vanaf een paar tientjes te krijgen. Een kleinere schaaf kan als nummer 4 gebruikt worden voor hele kleine werkstukken, maar ook om kantjes te 'breken' voor een mooie afwerking. Deze heb je nieuw vanaf ~60 euro.
Een verstelbare blokhaak. Maakt het veel makkelijker consequent dezelfde afstand af te tekenen op je hout, of een lange rechte lijn te tekenen. Vanaf 10 euro.
Futselplank. Eenvoudig te maken uit stukjes resthout, en kan in combinatie met een schaaf gebruikt worden om de eindjes van hout op 90 graden te krijgen (er zijn ook futselplanken te maken voor andere hoeken natuurlijk) voor een mooie rechte verbinding. Deze kun je bij mijn weten niet kopen, maar wel eenvoudig zelf maken.
De guts. Een beitel, maar dan krom. Geschikt voor het maken van organische vormen, het uitsteken van een holte maar vooral dus: houtsnij en inleg werk. Maak patronen in de voorkant bijvoorbeeld.
Een kruisstaal. Alhoewel dit een wat luxere uitvoering is, is de bedoeling simpel: Een scherpe lijn trekken op een vooraf bepaalde diepte. Bijvoorbeeld waar je een gat wil gaan uitsteken. Snijlijnen zijn dunner dan potlood en kunnen dus in theorie leiden tot nauwkeuriger werken. Te koop vanaf ~50/60 euro, maar ook eenvoudig zelf te maken: Een houten pen door een blok hout, een schroef door het blok om te pen te fixeren op de juiste diepte en een spijker door het uiteinde om te krassen.
Een rijschaaf. Ook een schaaf, maar dan heel groot. Geschikt om grotere stukken rap af te nemen.
