Profielschaven, eerst maar een overzichtje. Voor het maken van profiel lijsten zoals je vroeger in meubels, rond kozijnen en in schilderijlijsten zag, werd gebruik gemaakt van profielschaven. Voor de standaard profielen zijn er schaven waarmee je het hele profiel in 1 keer kan schaven, maar een meer universele vorm waren de hollen en bollen die een holling of bolling met 1 bepaalde radius kan schaven.De timmerman had die als een set van 8 of 9 paar hol en bol schaven met een radius van 1/8"tot 1 1/2". Daarmee kon hij heel veel verschillende profielen zelf samen stellen. Even over de naam, een bol heeft een bolle zool en produceert dus een hol profiel.
De zool van zo'n schaaf heeft een holle of bolle vorm in de breedte. De radius loopt van 1/8" voor de kleinste, oplopend in stappen van 1/8" tot de 3/4" schaaf, daarna oplopend met een 1/4" tot 1 1/2". De schaaf kan in 1 keer 1/6e deel van een circel maken. Het komt zo uit dat de breedte van dat 1/6e deel gelijk is aan de radius van die circel. Je kunt dus de maat van de schaaf bepalen door de breedte van de beitel te meten. Je zult dan merken dat er nogal wat variatie voorkomt. Een 1/2" is zelden exact 12,7 mm, eerder iets tussen 12 en 13.5 in.
Deze schaven zijn nog in overvloed te vinden op rommelmarkten ed, maar meestal zullen ze een flinke restauratie nodig hebben. Hier een overzicht hoe ik te werk gegaan ben bij mijn set. Kritiek en tips zijn welkom!
Eerst eens kijken of de roest niet te heftig heeft toegeslagen, dus op de gebruikelijke wijze van grof tot zeer fijn wordt de spiegelkant van de beitel gevlakt en gepolijst. Als de roestputten te diep zijn en in de snede gaan belanden, is het misschien beter om een andere schaaf te proberen.Kijk ook of de schaaf niet in de lengte krom getrokken is. Ook dat is dodelijk voor de schaaf: de kachel in met dat ding.
Dan een check of de zool nog vlak is. Steek de beitel in de schaaf en tik de wig vast. Nu met een stalen lineaal op verschillende punten langs de zool kijken of hij recht is. Meestal hebben houten schaven een bult achter de beitel en een kuil er vlak voor. Dat is precies wat je niet wilt. Het makkelijkst te corrigeren is de bolle schaaf. Op zijn kop in de bankschroef spannen en met een gewone schaaf ga je het profiel bij werken door gelijkmatig van links naar rechts over de zool te schaven. Het is makkelijk om er een zootje van te maken, dus haal zo min mogelijk weg. Het belangrijkste is dat die bult achter de beitel weg is. Een beetje kuil voor de beitel is niet mooi maar ook niet direct een ramp. Je kan hem later altijd nog verder opknappen.
Het corrigeren van de holle schaaf is lastiger. Daarom gaan we eerst de bolle helemaal opknappen dan kunnen we die gebruiken voor het schaven van de zool van de holle.
Nadat je kritisch hebt gekeken of de wig goed past, wordt het tijd om de beitel aan te passen aan de vorm van de zool. Ik heb nog nooit een oude profielschaaf gezien waar de beitel nog gelijkmatig uit de zool steekt, dus ga er maar van uit dat er geslepen moet gaan worden. Eerst maak ik de spiegelkant van de beitel rood met een watervaste stift. Steek hem dan weer in de schaaf en tik hem naar onderen tot hij net een minimaal stukje uit de zool steekt. Dan het profiel met een kraspen op de beitel krassen.
De beitel van de bolle schaaf is goed op een normale slijpmachine te doen. De vouw moet zo tussen de 25 en 30 graden uitkomen maar eerst slijp ik het profiel op 90 graden zoals op de foto.
En dan de vouw herstellen, heen en weer draaien, rustig aan, niet te hard duwen, regelmatig koelen en de steen eerst afritsen(!) om oververhitting van het staal te voorkomen.Als er nog een minimaal randje te slijpen over blijft ga ik naar de wet stenen. Volgens mij is hier geen slijphulp voor te koop, dus het zal uit de vrije hand moeten (had je nou maar flink geoefend met slijpen uit hand...). Ondertussen steek je de beitel af en toe terug in de schaaf om te zien of het profiel nu klopt. Dat zie je het beste als hij echt minimaal uitsteekt. Je zal wel af en toe moeten corrigeren.
De bolle is nu klaar. Tijd voor de holle. We hebben nu een schaaf om de zool te corrigeren, dus dat doe je eerst. Weer rustig aan, alleen weghalen wat echt weg moet.
Dan weer markeren met de rode stift en aftekenen met de kraspen.Het slijpen van deze vorm is lastiger. Op de hoek van de slijpsteen kom ik wel een heel eind, vooral bij de grotere maten, maar uiteindelijk moet er een klein rond slijpsteentje aan te pas komen. Bij de bouwmarkt kan je van die setjes met slijpsteentjes voor de boormachine kopen. Dus boor machien in de bankschroef en dan maar slijpen. Ook dit uit de vrije hand. Dit soort steentjes is van matige kwaliteit en je moet ze goed schoonhouden. Daarvoor gebruik ik een diamant afritser.
Als de vorm goed is en de vouw is grotendeels hersteld, dan gebruik je slipsteentjes om de ze verder met de hand te slijpen en te wetten. Voor het laatste stukje polijstwerk heb ik een setje van Goldflex met voorgevormde strops en een krijtje polijstpasta. Werkt erg goed.
Of de hele snede scherp is kan je het beste goed bekijken. Een scherpe snede kan je namelijk niet zien. Als er ergens een randje reflecteerd is dat stukje nog niet scherp. Dus draai het een beetje rond onder een lamp om te zien Er nergens iets weerkaatst. Zo'n glimrandje ga je op de strop niet scherp krijgen, dus eerst weer verder met de slipsteentjes.
En dan kijken of het goed past. Zoiets moet het er dus uitzien.
En hier nog een overzichtje van mijn wetstenen, slips en strops. Ik gebruik oliestenen. Dat werkt prima op dit soort staal en heeft het voordeel dat de stenen keihard zijn dus je zal er niet snel een gat in hakken wat met een watersteen maar al te makkelijk gebeurd bij dit soort ronde vormen. Ik heb twee wat grovere artificiele slips en een antieke washita voor het fijnere werk. De vlakke stenen zijn Washita en Arkansas. Dan nog een leren strop en dus die set van Goldflex.
En tenslotte een profiel dat ik met een paar van deze schaven gemaakt heb.
Over het gebruik van deze schaven kan ik ook heel veel schrijven maar dat hoeft niet meer want dat heeft iemand anders al gedaan:
http://musingsfrombigpink.blogspot.nl/search?updated-max=2011-03-22T02:14:00-04:00&max-results=21&reverse-paginate=true
De zool van zo'n schaaf heeft een holle of bolle vorm in de breedte. De radius loopt van 1/8" voor de kleinste, oplopend in stappen van 1/8" tot de 3/4" schaaf, daarna oplopend met een 1/4" tot 1 1/2". De schaaf kan in 1 keer 1/6e deel van een circel maken. Het komt zo uit dat de breedte van dat 1/6e deel gelijk is aan de radius van die circel. Je kunt dus de maat van de schaaf bepalen door de breedte van de beitel te meten. Je zult dan merken dat er nogal wat variatie voorkomt. Een 1/2" is zelden exact 12,7 mm, eerder iets tussen 12 en 13.5 in.
Deze schaven zijn nog in overvloed te vinden op rommelmarkten ed, maar meestal zullen ze een flinke restauratie nodig hebben. Hier een overzicht hoe ik te werk gegaan ben bij mijn set. Kritiek en tips zijn welkom!
Eerst eens kijken of de roest niet te heftig heeft toegeslagen, dus op de gebruikelijke wijze van grof tot zeer fijn wordt de spiegelkant van de beitel gevlakt en gepolijst. Als de roestputten te diep zijn en in de snede gaan belanden, is het misschien beter om een andere schaaf te proberen.Kijk ook of de schaaf niet in de lengte krom getrokken is. Ook dat is dodelijk voor de schaaf: de kachel in met dat ding.
Dan een check of de zool nog vlak is. Steek de beitel in de schaaf en tik de wig vast. Nu met een stalen lineaal op verschillende punten langs de zool kijken of hij recht is. Meestal hebben houten schaven een bult achter de beitel en een kuil er vlak voor. Dat is precies wat je niet wilt. Het makkelijkst te corrigeren is de bolle schaaf. Op zijn kop in de bankschroef spannen en met een gewone schaaf ga je het profiel bij werken door gelijkmatig van links naar rechts over de zool te schaven. Het is makkelijk om er een zootje van te maken, dus haal zo min mogelijk weg. Het belangrijkste is dat die bult achter de beitel weg is. Een beetje kuil voor de beitel is niet mooi maar ook niet direct een ramp. Je kan hem later altijd nog verder opknappen.
Het corrigeren van de holle schaaf is lastiger. Daarom gaan we eerst de bolle helemaal opknappen dan kunnen we die gebruiken voor het schaven van de zool van de holle.
Nadat je kritisch hebt gekeken of de wig goed past, wordt het tijd om de beitel aan te passen aan de vorm van de zool. Ik heb nog nooit een oude profielschaaf gezien waar de beitel nog gelijkmatig uit de zool steekt, dus ga er maar van uit dat er geslepen moet gaan worden. Eerst maak ik de spiegelkant van de beitel rood met een watervaste stift. Steek hem dan weer in de schaaf en tik hem naar onderen tot hij net een minimaal stukje uit de zool steekt. Dan het profiel met een kraspen op de beitel krassen.
De beitel van de bolle schaaf is goed op een normale slijpmachine te doen. De vouw moet zo tussen de 25 en 30 graden uitkomen maar eerst slijp ik het profiel op 90 graden zoals op de foto.
En dan de vouw herstellen, heen en weer draaien, rustig aan, niet te hard duwen, regelmatig koelen en de steen eerst afritsen(!) om oververhitting van het staal te voorkomen.Als er nog een minimaal randje te slijpen over blijft ga ik naar de wet stenen. Volgens mij is hier geen slijphulp voor te koop, dus het zal uit de vrije hand moeten (had je nou maar flink geoefend met slijpen uit hand...). Ondertussen steek je de beitel af en toe terug in de schaaf om te zien of het profiel nu klopt. Dat zie je het beste als hij echt minimaal uitsteekt. Je zal wel af en toe moeten corrigeren.
De bolle is nu klaar. Tijd voor de holle. We hebben nu een schaaf om de zool te corrigeren, dus dat doe je eerst. Weer rustig aan, alleen weghalen wat echt weg moet.
Dan weer markeren met de rode stift en aftekenen met de kraspen.Het slijpen van deze vorm is lastiger. Op de hoek van de slijpsteen kom ik wel een heel eind, vooral bij de grotere maten, maar uiteindelijk moet er een klein rond slijpsteentje aan te pas komen. Bij de bouwmarkt kan je van die setjes met slijpsteentjes voor de boormachine kopen. Dus boor machien in de bankschroef en dan maar slijpen. Ook dit uit de vrije hand. Dit soort steentjes is van matige kwaliteit en je moet ze goed schoonhouden. Daarvoor gebruik ik een diamant afritser.
Als de vorm goed is en de vouw is grotendeels hersteld, dan gebruik je slipsteentjes om de ze verder met de hand te slijpen en te wetten. Voor het laatste stukje polijstwerk heb ik een setje van Goldflex met voorgevormde strops en een krijtje polijstpasta. Werkt erg goed.
Of de hele snede scherp is kan je het beste goed bekijken. Een scherpe snede kan je namelijk niet zien. Als er ergens een randje reflecteerd is dat stukje nog niet scherp. Dus draai het een beetje rond onder een lamp om te zien Er nergens iets weerkaatst. Zo'n glimrandje ga je op de strop niet scherp krijgen, dus eerst weer verder met de slipsteentjes.
En dan kijken of het goed past. Zoiets moet het er dus uitzien.
En hier nog een overzichtje van mijn wetstenen, slips en strops. Ik gebruik oliestenen. Dat werkt prima op dit soort staal en heeft het voordeel dat de stenen keihard zijn dus je zal er niet snel een gat in hakken wat met een watersteen maar al te makkelijk gebeurd bij dit soort ronde vormen. Ik heb twee wat grovere artificiele slips en een antieke washita voor het fijnere werk. De vlakke stenen zijn Washita en Arkansas. Dan nog een leren strop en dus die set van Goldflex.
En tenslotte een profiel dat ik met een paar van deze schaven gemaakt heb.
Over het gebruik van deze schaven kan ik ook heel veel schrijven maar dat hoeft niet meer want dat heeft iemand anders al gedaan:
http://musingsfrombigpink.blogspot.nl/search?updated-max=2011-03-22T02:14:00-04:00&max-results=21&reverse-paginate=true
.JPG)