Breedte van planken voor een paneel

[Paul90]

Twijfel twijfel.. Zal ik mijn planken in smalle repen zagen, of zoveel mogelijk intact laten om panelen te maken? Hoe maken jullie die afweging per project?

Voor een open kist ga ik een aantal panelen maken van 30 cm. breed, 40-50 cm. lang en 20-22 mm dik (en één paneel van 30*40 cm. wordt een snijplank). Hiervoor heb ik geschaafde iepenhouten planken van 19-22 cm. breed en 22-24 mm dik liggen, deels dosse en deels vals-kwartiers gezaagd.
Ik kan panelen van 3x10 cm. maken, of 20+10. Ik neig naar het tweede vanwege meer constante tekening (en minder werk). Ik stoor mij er niet aan dat het paneel uit ongelijke delen bestaat.

Hier op het forum lees ik steevast het advies voor tafelbladen om de segmenten smal te houden, grofweg 10 cm. voor dosse en 15 cm. voor kwartiers gezaagd hout.
Elders lees ik dat men, voornamelijk zij die in traditionele stijl werken, rustig planken van 200*20 mm. verlijmen tot panelen. Het belangrijkste argument daar is dat het hout stabiel moet zijn, dan komt het wel goed.
Ik durf te zeggen dat dat laatste met mijn hout wel goed zit. Het heeft eerst jarenlang als ruw gezaagd hout in de werkplaats van een meubelmaker gelegen, daarna is het geschaafd en heeft het nog een aantal jaren op zolder in een huis gelegen. De planken liggen nu een paar maanden in mijn schuur en zijn vlak gebleven.
Idem als ik kijk naar een eiken plank bij ons op zolder, 270*25 mm dosse gezaagd. Na anderhalf jaar binnenshuis die niet geschoteld of scheel. Ik zou gokken dat dit soort stabiele planken prima in hun breedte van 20 cm. kunnen worden gebruikt.

Ik probeer vooral inzicht te krijgen in hoe ik deze keuze per project/toepassing (snijplank, tafelblad, meubelpaneel etc.) kan maken. Hoe kijken jullie hier tegenaan?

 

[ZotVanHout]

in de titel schrijf je over panelen
als die los in een kader komen, dan kunnen ze vrij werken
dus minder risico op barsten
ook hier de richting van de groeiringen bij verlijmen om en om

op het einde schrijf je over tafelbladen
da's wat anders, want daar is de bewegingsvrijheid kleiner
zelf zou ik omwille van het mogelijke werken niet breder dan 150 gaan
omwille van de esthetica niet smaller dan 100
da's makkelijk schrijven, wanneer de breedte 200 is
je kan het met 200 proberen
flopt dat, kan je die 200 nog altijd herzagen

 

[j1eke]

Denk dat je zelf al aardig het antwoord geeft met je voorbeeld. Het gaat om een stukje inschattingsvermogen en het hout vertrouwen (kwaliteit van het hout, het verzagen en drogen).
De aanbeveling om delen smal te houden en om en om te leggen is om een blad min of meer recht te houden en de eventuele krommingen elkaar opheffen. Maar met minder hout blijft ook zo'n blad uiteraard niet echt vlak.
Als je ze op breedte wilt houden zou ik ze eerst schaven en dan even laten liggen. Als ze na 24 of 48 uur nog steeds perfect vlak zijn zou ik het wel aandurven.

Een plank die opgesloten zit in een constructie heeft natuurlijk ook nog wat steun daarvan.
Een snijplank krijgt wel wat te verduren, zeker als hij niet altijd helemaal verzadigd is met olie. Voor een snijplank uit één stuk zou ik alleen houtsoorten gebruiken die van zichzelf al heel stabiel zijn.

Edit: Voor jezelf werken of voor een ander kan ook nog een afweging zijn natuurlijk. Als ik 100 tafels moest maken, zou ik ze niet allemaal maken met delen van 300mm breed.

 

[Paul90]

Denk dat je zelf al aardig het antwoord geeft met je voorbeeld. Het gaat om een stukje inschattingsvermogen en het hout vertrouwen (kwaliteit van het hout, het verzagen en drogen).
[...]
Als je ze op breedte wilt houden zou ik ze eerst schaven en dan even laten liggen. Als ze na 24 of 48 uur nog steeds perfect vlak zijn zou ik het wel aandurven.

Vandaar de vraag inderdaad: hoe schatten jullie, met meer ervaring, zoiets in? Het is de combinatie van het hout, zowel de soort als de specifieke planken, en de toepassing.
Een snijplank is relatief smal en kan vrij werken. De wand van een kast is ook smal, maar is verbonden in een geheel. Een tafelblad is veel breder en dikker en kan in de breedte werken, maar heeft meestal wel maatregelen tegen schotelen.

De stabiliteit van dit iepenhout vertrouw ik wel. Eén plank was nog ruw gezaagd, die heb ik gebruikt voor de snijplank, tevens als oefening om met de hand te vlakken en dimensioneren. Daarvan heb ik twee stukken van +/- 40 cm. met de hand gevlakt en op dikte gebracht. Na een week in de schuur zijn die nog perfect vlak.

in de titel schrijf je over panelen
als die los in een kader komen, dan kunnen ze vrij werken

Ik snap de verwarring. Ik bedoel panelen als in meubelpaneel voor kasten, tafelbladen en dergelijke, niet als (dun) paneel in een raamwerk. (Mis ik hier jargon, dat zijn toch ook panelen? Anders leer ik graag bij!)

je kan het met 200 proberen
flopt dat, kan je die 200 nog altijd herzagen

Voor de snijplank is dat geen probleem. Voor de kist heb ik daar weinig zin in, als het kromtrekt kan ik opnieuw beginnen. Ik zou het wel mooier vinden met brede stroken. Vandaar dat ik met jullie hulp inzicht probeer te krijgen.

 

[vandikte]

Als je het goed kwartiers is kun je brede delen aanhouden, anders tussen de 10 en 15 cm. Zo pas ik het toe...

 

[ZotVanHout]

Ik zou het wel mooier vinden met brede stroken.

dat mag je relativeren
heb je voldoende stroken van 100 mm, dan kan je die harmonisch en zacht in mekaar overvloeiend naast mekaar zetten
in 1 ononderbroken strook van 200 mm zit dan dikwijls meer schakering dan in stroken van 100 mm

 

[j1eke]

Ik vind het wel goed klinken.

Daar moet ik wel bij zeggen dat ik ondanks m'n magere 40 jaren wel fan ben van brede delen en pas het waar het kan ook toe in wat ik maak. Een tafel met delen van 30 of 40cm heeft voor mij altijd een streepje voor.
Ook moet ik erbij zeggen dat ik ook verre van een volleerd meubelmaker ben. Ik weet genoeg om te weten wat ik wel en niet kan en wat ik wel en niet aan zou durven, maar voor decennia aan bouwervaring moet je bij mij niet zijn, daarvoor doen we teveel groffer werk.

 

[ZotVanHout]

Daar moet ik wel bij zeggen dat ik ondanks m'n magere 40 jaren wel fan ben van brede delen en pas het waar het kan ook toe in wat ik maak. Een tafel met delen van 30 of 40cm heeft voor mij altijd een streepje voor.
Ook moet ik erbij zeggen dat ik ook verre van een volleerd meubelmaker ben. Ik weet genoeg om te weten wat ik wel en niet kan en wat ik wel en niet aan zou durven, maar voor decennia aan bouwervaring moet je bij mij niet zijn, daarvoor doen we teveel groffer werk.

over geuren & kleuren . . .
sommigen zijn gek op alles wat uit bangkirai is
op sommige tafels daarvan mag je een magnum uitgieten, zonder dat er een druppel op de vloer komt, want het mooie vocht blijft allemaal in de dalen op de tafel staan
andere willen een bovenvlak waarin ze zich kunnen speigelen om hun haar te kammen
wat de een mooi vindt, is voor de ander spuuglelijk

 

[Paul90]

dat mag je relativeren
heb je voldoende stroken van 100 mm, dan kan je die harmonisch en zacht in mekaar overvloeiend naast mekaar zetten
in 1 ononderbroken strook van 200 mm zit dan dikwijls meer schakering dan in stroken van 100 mm

Goed punt. Voor dit project ga ik de planken naast elkaar houden en dat eens bekijken. Op basis daarvan besluit ik te zagen.

Ik ben alsnog wel benieuwd naar de inzichten van de ervaren houtbewerkers over dit onderwerp. Het is natuurlijk ook een afweging tussen optiek en stabiliteit, maar doorgaans vind ik een plank van 15-20 cm. mooier dan stroken van 7 cm.

 

[j1eke]

over geuren & kleuren . . .
sommigen zijn gek op alles wat uit bangkirai is
op sommige tafels daarvan mag je een magnum uitgieten, zonder dat er een druppel op de vloer komt, want het mooie vocht blijft allemaal in de dalen op de tafel staan
andere willen een bovenvlak waarin ze zich kunnen speigelen om hun haar te kammen
wat de een mooi vindt, is voor de ander spuuglelijk

Het gaat hier niet om mijn smaak, daar mag hij lekker zelf over beslissen. Ik noemde het alleen als onderbouwing voor het feit dat ik het wel zag zitten. Omdat ik het een pré vind, is het mij de kleine gok wel waard, maar dat is dus met een licht gekleurde bril. Het blijft altijd een afweging en iedereen heeft andere prioriteiten. Je moet ergens op de schaal van MDF tot boomstamblad gaan zitten. Persoonlijk hou ik hout graag zo groot mogelijk, voor een toekomstige toepassing kan het altijd nog kleiner worden gemaakt, de ajdere kant op is moeilijker.

 

[Athanor]

Als het hout behoorlijk droog is, rond 14% rv, dan zou ik ze op een mooie breedte houden. Dat heb ik ook met de ovale tafel gedaan die ik eens heb gemaakt. De tafel houdt zich goed in een CV verwarmde kamer. Hieronder een foto van de indeling die ik gekozen heb, als ik me goed herinner waren de breedste planken ongeveer 17 à 18 cm.

Succes! Fons

 

[Paul90]

@Athanor top, dankje! Jouw topic heb ik al eens met bewondering gelezen. Hoe heb jij de inschatting gemaakt dat de planken stabiel genoeg waren om met deze breedte te werken? Heb je ze bijvoorbeeld geschaafd en even laten liggen om te kijken of ze niet kromtrekken?

Persoonlijk hou ik hout graag zo groot mogelijk, voor een toekomstige toepassing kan het altijd nog kleiner worden gemaakt, de ajdere kant op is moeilijker.

Alles is smaak inderdaad. Afhankelijk van de tekening vind ik brede planken ook mooi, mits het stabiel blijft.
Zo zag ik laatst een "rustieke" eikenhouten tafel, waar "rustiek" de verkoopterm was voor lage kwaliteit. Dikke planken (5-6 cm.) van 20 cm. breed verlijmd, maar met lage kwaliteit en slecht gedroogd hout pakte dat niet goed uit. De planken hadden een paar grove noesten, en na vijf jaar binnenshuis waren een aantal flinke scheuren ontstaan rondom de noesten en op een lijmnaad. De planken lagen netjes om en om, en het blad was zo vlak als een golfplaat. Niet mijn smaak, dan pak ik liever beter hout en/of zaag ik smallere segmenten.

De vraag misschien anders gesteld: hoe schatten jullie in wat bij de beoogde toepassing de grove maximale breedte van de planken is die nog stabiel is (zonder dat het een golfplaat wordt)? Volgens mij is daar geen eenduidige regel voor, het verschilt nogal per houtsoort, individuele planken en toepassing.

 

[Athanor]

@Athanor top, dankje! Jouw topic heb ik al eens met bewondering gelezen. Hoe heb jij de inschatting gemaakt dat de planken stabiel genoeg waren om met deze breedte te werken? Heb je ze bijvoorbeeld geschaafd en even laten liggen om te kijken of ze niet kromtrekken?

Ik heb ovengedroogd hout besteld en met de houtvochtmeter gecheckt wat de RV was. De houtsoort in acht nemende durfde ik het wel aan. Het hout zal in huis nagedroogd zijn tot een RV. van ong. 10%. Door de dragers onder het blad en de slobgaten daarin is het vlak gebleven en kon bewegen.

 

[Bert Vanderveen]

Voor een tafelblad haal je in de praktijk meer bruikbaar materiaal uit niet helemaal optimaal basismateriaal (knoesten en dergelijk!), met minder risico op kromtrekken, door smallere stroken te gebruiken.

 

[Paul90]

Ik heb ovengedroogd hout besteld en met de houtvochtmeter gecheckt wat de RV was. De houtsoort in acht nemende durfde ik het wel aan. Het hout zal in huis nagedroogd zijn tot een RV. van ong. 10%. Door de dragers onder het blad en de slobgaten daarin is het vlak gebleven en kon bewegen.

Perfect, dankje! Dus heel bewust gekeken naar het hout en op basis van ervaring besloten.
Een tafelblad wordt meestal voorzien van profielen om kromtrekken tegen te gaan. Zou je het zo ook gedaan hebben voor bijvoorbeeld een kist, of een wand van een kast of dressoir?

 

[ZotVanHout]

Het gaat hier niet om mijn smaak

ik wou enkel aangeven dat smaken verschillen
zeker wanneer het voor jezelf is, moet het jouw smaak zijn

 

[Athanor]

Ik heb een boekenkast gemaakt van een soortgelijke partij Amerikaans Esdoorn. Panelen tot 28cm breed heb ik samengesteld uit verschillende breedte planken. Die zijn stabiel gebleven, maar wel nog ongeveer 28 mm dik.

 

[Paul90]

Update over deze vraag: ik ben blij dat ik eerst de snijplank geprobeerd heb. Hoe stabiel het hout ook leek, de snijplank is toch hol gaan staan. Samengesteld uit twee planken van 19 en 11 cm. breed, +/- 23 mm dik. Na lijmen en vlakken is het ruim een week mooi vlak gebleven in de schuur. Daarna de randen afgewerkt en voorbereid voor oliën, en na het Paasweekend was de plank ineens hol. Ik denk toch een te grote temperatuurschommeling rond die tijd.

Ik twijfel nu wat te doen: ofwel opnieuw vlakken en snel oliën, in de hoop dat het daarna stabiel blijft. Ofwel het deel van 19 cm. (links) doormidden zagen, de buitenste strook omdraaien, en weer lijmen. Qua tekening komt dat nog uit. Hoe dan ook zal ik +/- 2 mm dikte verliezen.

 

[mathieu]

Je kan best een metertje aanschaffen om de houtvochtigheid te meten. Dan kan je dit soort ellende voor een stuk uitsluiten. Wil je zeker zijn dat het hout niet gaat werken, moet je ofwel een geconditioneerde werkplaats hebben (voldoende verwarmd en verlucht) of het hout laten acclimatiseren in verwarmde woonruimte.
Als je het hout binnen laat acclimatiseren kan je het best al opdelen zodat eventuele spanningen vrij komen. Stukken die flink krom trekken (niet enkele mm hol of scheluw zoals je snijplank) gebruik je verder niet. Dat is hout dat gaat blijven trekken en problemen veroorzaken.