grote draaibank

Zoals sommigen hier wellicht weten, heb ik een Jonsered draaibank met een centerhoogte van 400 mm, mechanische variabele snelheid en frequentieregelaar, M45 spindel, prima draaibank.
Enige jaren geleden heb ik daar, omdat hij zo goedkoop op marktplaats stond, voor een paar honderd euro een Schüler forceerbank bijgekocht - met 300 mm centerhoogte. Dus ik leek goed voorzien van alles wat een houtdraaier kan wensen.

Maar toen was er de volgende set omstandigheden:

1) Als ik vazen uithol, en op het bed zit van mijn Jonsered, zit ik niet echt comfortabel, ik moet te ver voorover buigen om in de vaas te kunnen kijken.
2) Ik zag net over de grens in Duitsland nog zo'n Schuler forceerbank, maar dan echt goedkoop (100 euro ofzo)
3) Bij aankomst daar bleek het bed uit T-profielen gefabriceerd te zijn, maar de rest wel uit gietijzer.
4) het plan ontstond om van de gietijzeren vaste kop een project met een grote(re) centerhoogte te maken
5) de lagerzittingen waren gemaakt voor een as van 50 mm doorsnede. Aanzienlijk, maar voor mij niet genoeg
6) een lokale machinefabriek met grote en nauwkeurige apparatuur wilde ze wel uitkotteren naar 100 mm
7) Dat lukte ze niet echt, één van de lagers wiebelde voelbaar

Kortom, ik had toen een niet-perfecte vaste kop en een flutbed. En toen gebeurde het, ik zag een bed. Een gietijzeren bed van een fors formaat, vlak van boven, dik van gietijzer en best goedkoop.

En opgeven is geen optie, dus bus gehuurd en bed opgehaald (1400 km in één dag - gekkenwerk, maar wel een herinnering voor de eeuwigheid)

Het bed was van een draaibank die na een hard leven ernstig beschadigd was:


en daarom waarschijnlijk in gebruik als onderstel voor één of ander boording (dat was er al af toen ik aankwam, dus ik kon het niet exact controleren).

Het bed bovenaan aan de bus vastgemaakt, en aan de andere kant aan mijn kettingtakel, en zo langzaam vanuit de bus naar de werkplaats verplaatst.

Alle overige onderdelen gingen naar de oudijzerboer, maar het bed ziet er niet slecht uit, dat heeft geen jaren buiten gestaan.


totale breedte 330 mm, dikte van het bed 33-42 mm. Echt heel massief dus. Dit is de 'goede' kant, de andere kant steekt een 50 cm uit vanuit de poot en lijkt met een snijbrander netjes afgekort te zijn. Er zitten daar ook niet de gaten of de vlakke stukken die je zou verwachten bij de vaste kop van een metaaldraaibank, dus het zou heel goed ingekort kunnen zijn.

OK, nu had ik dus dat perfecte bed - maar een imperfecte vaste kop. Dat kriebelde toch een beetje.


Het duurde even voordat ik een CAD programma ontdekte dat ik ook snapte. OpenSCAD laat je niet tekenen, maar maakt je formules visueel.

Dus als jij opgeeft translate([0, 60.1, 0]) cube([330, 140, 60]); dan tekent hij een cubus op een bepaald punt, enzovoort.
Dat spreekt me best wel aan, eigenlijk. De centerhoogte is 510 mm, lagerschalen 120 mm, as 65 mm

En zo geschiede het, dezelfde machinefabriek verzekerde mij in gewoon ijzer geen problemen te verwachten, dus mijn ontwerp is uitgevoerd in 50 mm staal, met 120 mm kegellagers, gelast, nagegloeid, vlakgefreest etc. Ze geven de maximale gewichten bij hun freesmachines op in ton, en gaan tot 40 ton, dus voor hun is dit klein spul.


Past perfect. Laat zich ook nog verschuiven, als ik ooit meer dan 510 mm centerhoogte nodig heb (wat ik niet verwacht).

Intussen ook een as laten draaien, 65 mm bij de lagers, M60 spindelneus en 40 mm het uitstekende stuk waar de poelie op moet komen. En hol, hoewel zonder MK vooraan, dat voegt bij deze dimensies niets meer toe.


Dat was wel jammer, dat er geen stofdichte kegellagers bestaan. Daar moeten dus nog 4 afdekkappen bij.

Achteraan een M65x2 borgmoer, dit is een tijdelijk model, de definitieve heeft ook inbusbouten dwars op de schroefdraad zodat de bout vastgezet kan worden.



De klemplaten om de vaste kop vast te zetten. 120x120 mm, M24 schroefdraad, 30 mm dik, met afgeronde onderkant om boven de dwarsverstevigingen in het bed langs te kunnen. De afdekplaten maak ik zelf uit dik trespa (30 mm, moeilijk te vinden, maar wel heel mooi spul hiervoor). Er staat geen kracht op, enkel het gat in het midden moet nauwkeurig gemaakt worden met een paar groeven er in om stof op te vangen

Uiteraard werd dit geen trapdraaibank, dus er moest ook een motor bij.

en poelies. Poelies 1:2, 1:1 en 2:1 uit aluminium. PK12 riem, het soort dat in vrachtwagens bij het motorblok gebruikt wordt. De motor is een 2.2 kW model met 700 toeren.Jammer genoeg kon ik geen 240V/400V model hiervan vinden, dus geen 87 Hz instellingen in de frequentieregelaar helaas. Maar het werkt zo ook prima.De motor staat op een 20 mm plaat die via een 25 mm as aan 2 lagerblokken achterop de vaste kop vast zit.
Hier aan de poelie al gemonteerd is de verdeelschijf (60 gaten)




Hier de montage, met de poelie andersom op de as. Veel zaken bij de bouw van zo'n metaalproject komen neer over nadenken hoe je het zelf nauwkeurig kunt maken zonder veel maschines. Hier boorde ik de gaten in de verdeelschijf zelf, die toen een mal was voor de gaten in de poelie. De uitstekende bouten worden straks met hout afgedekt, trouwens.


De frequentieregelaar en de bediening. Een 'links-uit-rechts' schakelaar, schakelaar met 4 standen voor de verschillende curves voor op toeren komen en afremmen, 1 remweerstand buitenop de kast net zichtbaar, en 1 fuji frequentieregelaar (omdat daar vrij gemakkelijk die 4 standen in gemaakt kunnen worden).

En zo ziet het er dan ongeveer uit.

Ondertussen het bed gereinigd (2 dagen met liters Dashty, stoomreiniger, veel schuurpapier, vieze kranten en een slecht humeur).
Maar het verven maakte veel goed, Hammerite rood, buitenom Hammerite donkergrijs. Heel chique, al zeg ik het zelf. 5 lagen Hammerite om de 4 uur maakt een lange dag, en het duurt gevoeld eeuwen voordat het spul echt goed droog en hard is, maar het eindresultaat mag er wezen.

Goed, toen was er een draaibank met aandrijving, een bed en een vaste kop. Er miste toch nog iets.
Gelukkig had ik, als echte verzamelaar, ooit een losse kop van een metaaldraaibank op de kop getikt. MK5 in de pinole, 80 mm diameter, 150 mm verstelbaar en zeer soepel lopend. Alleen uiteraard geen 510 mm centerhoogte.

Dus daar ging ik weer naar de machinefabriek.....

Hier zie je een klein communicatieprobleempje. Zij hadden nog een mooi reststukje liggen. Nou prima, daar hoefde ik niet lang over na te denken, maar ik weet niet of het gelijk duidelijk is, maar die onderplaat is dus 10 cm dik. Massief. Staal, tegen 8.7 kilo de liter. De zijkanten zijn 20 mm, de bovenplaat 30 mm.
In de losse kop van de metaaldraaibank was haaks een gleuf aanwezig om de kop zijwaarts te kunnen verstellen. Gemakkelijk, want dat betekent dat daar de kop ook op de draaibank mee vastgezet kan worden op de juiste plek.

Dit was even passen, voor het poedercoaten. De strip ligt er hier nog niet in, maar hoort er uiteraard wel bij. Als iemand herkent van welk type metaaldraaibank deze kop afkomstig is, hoor ik het graag, trouwens. De bouten zijn M20 12.9, 2 lange achter, 2 korte voor. Om het geheel iets verplaatsbaar te maken zijn de gaten zo'n 22 mm, en zitten er onder de bovenplaat ringen en kraagmoeren.


Ik heb geen klachten. Vooral de juiste hoogte was natuurlijk kritisch, maar dat is ze prima gelukt.
Om de losse kop ondanks het belachelijke gewicht verplaatsbaar te maken, zitten er glijplaten onder, brons met grafiet.
Mooi spul, vooral als je het niet hoeft te kopen maar via een bevriende oud-machinebouwingenieur uit Duitsland ergens als overtollige 'Restposten' weet te vinden.


Ook deze moet uiteraard soms wel en soms ook niet schuiven, en daarvoor opnieuw 2 klemplaten.
Gezien het gewicht is een klein sleuteltje genoeg om ze aan te draaien, dat is dan weer een voordeel.



Waarom nou een MK5 pinole? Soms is groter gewoon beter. Als je een vaas uitholt, is het midden het kritische stuk. Daar draait het hout niet genoeg, zeg maar. Je kunt er natuurlijk met een grote, grote Forstnerboor in. Of je koopt een echte boor, 100 mm en zo'n 40 cm lang



Bedoeld voor metaal, maar werkt na slijpen ook in hout. Een beestachtige boor, maar het uithollen van een vaas beginnen bij 100 mm is echt wel comfortabel. Op de Jonsered heb ik een MK4 pinole laten maken, maar daar had ik alleen een 'gewone' metaalboor met 45 mm bij.

Over het bed nog even: ik heb bewijs gevonden dat het bed een afgesneden stuk van een flinke draaibank is, op een Duitse website wordt dit bed aangeboden. Let behalve op de vorm en verhoudingen van het bed ook op de voeten. Er zijn niet veel oude draaibanken met gesloten voeten. Meestal is het een hoekprofiel, en mijn bed heeft kokers als voeten. Met een plaat aan de onderkant, die in het midden iets smaller is. Ik heb héél veel oude draaibanken bekeken, maar behalve hier het nergens gezien. Helaas ging de verkoper niet in op mijn vraag of hij iets wist van de herkomst van zijn draaibank.




Maar ik ben er zeker van dat wat ik heb dit bed is, maar dan ongeveer in het midden doorgesneden, en het rechtse stuk. De centerhoogte hier is trouwens 25 cm. Mocht iemand ook zoiets willen, ik heb de tekeningen van de vaste kop etc. zo nog voorhanden

Wim Kluck zei:

Mooi project. Inladen, en van het weekend en naar het DFT

Klik om te vergroten...

nee, dat is echt te zwaar. Ik ben bij het DFT, maar de draaibank blijft hier.

LFlab zei:

Sodeju Jurriaan, dat is nogal een stukje gereedschap
Was aan het bedenken over die lagering, is dit lageringsconcept wat normaal ook bij draaibanken gebruikt wordt? Die kegellagers zijn wel heel gevoelig voor hoekfouten, tegelijkertijd zijn ze wel zodanig lomp dat ze wel een stootje kunnen hebben, was in mijn hoofd aan het nadenken over hoe de belasting eruit zou zien. In het begin kan er natuurlijk een behoorlijke onrondheid zijn als je net een blok hout erin hebt gehangen, dat geeft wel wat nare belasting op die lagers zeker ook met misschien wat doorbuiging van die as door de aandrijving (hoewel ook dat allemaal nogal kort en compact is). Interessant, gedachtenexperiment.
Overigens had ik je met het 3d CAD stuk wel kunnen helpen.
In ieder geval imposante klus, benieuwd hoe ie bevalt in werking, eerste keer dat er een klomp hout van een halve kuub inhangt zal wel even spannend zijn

Klik om te vergroten...

Kegellagers in houtdraaibanken is niet nieuw, Vicmarc heeft het ook.
En hoewel dat de enige is, is het wel een leverancier met een zeer goede reputatie.
Ik heb er uitgebreid over overlegd met een gepensioneerd machinebouwingenieur uit de omgeving van Olbernhau, ook oud-medewerker van Wema, een voorganger van Steinert.

Wat ik geleerd heb: bij warmte en uitzetten kan e.e.a. kritisch zijn. Als lijnen door het midden van de kegels aan beide zijden elkaar exact treffen in de as, dan blijft bij warmer wordende lagers de speling gelijk. Zit er afstand tussen, dan neemt de speling toe. Zitten de lagers (te) kort op elkaar, dan neemt de speling af met warmer worden, en dan wordt het vervelender - hoe warmer, hoe minder speling, waardoor weer meer warmte etc, dat kan tot problemen leiden.

Bij mij zou de speling toe moeten nemen, hoewel ik alleen bij het monteren/testen bij 2000 toeren/min gemerkt heb dat de lagers handwarm worden. In de praktijk draai ik eigenlijk nooit zo snel, dus het valt mee.

Bij eerdere restauraties heb ik altijd gewerkt met een vast dubbelrijig hoekcontact lager voor, en een los lager achter. Maar dat heeft wat beperkingen in de opbouw van het geheel, je moet voor een moer op de as hebben om het lager vast te zetten, en het lager moet in de behuizing ook naar 2 kanten vast zitten. Dat zijn allemaal extra bewerkingen.

Met deze kegellagers kun je de gaten gemakkelijk vormgeven (voor en achter een schouder aan de binnenkant) en op de as heb je aan een stuk schroefdraad na het achterste lager ook genoeg. En voor het bijstellen van de speling is de moer nog steeds toegankelijk.

Als je een 220 motor in driehoek aansluit en de frequentieregelaar het vermogen x 1.73 bij 400V opgeeft, heb je een lineaire koppeltoename van 0-87 Hz. Zie bv

De 87 Hz-karakteristiek voor de regelaar?

ZO'n verdeelschijf dient een aantal doelen: als je iets van de as wil losdraaien, wil je de as vastzetten. En als je specifieke plekken op je wekstuk wil schuren terwijl het stil staat, kun je daarmee je werkstuk op verschillende plekken stil zetten, En als laatste, als je ooit iets van houtsnijden of frezen o.i.d. aan je werkstuk wil doen, kun je hiermee je werkstuk mooi in kwarten, vijven, etc. verdelen.

Dat houten handwiel is inderdaad een handwiel.