Zelfgemaakte beitel

[Wilco Flier]

Ik was laatst eens wat op het internet aan het rondneuzen, op zoek naar mensen die zelf gereedschap maken. Ik kwam verscheidene keren tegen dat er van oude, versleten vijlen prima houtdraaibeitels te maken zijn, mits ze een goede warmtebehandeling krijgen. Dit omdat het staal anders te hard en te bros is en zo door het draaien kan breken.

Ik had nog een oude, compleet verroeste vijl liggen, en ging aan de slag. Omdat het me nog niet verstandig leek om te gaan smeden met behulp van vuur, bedacht ik bij mezelf dat ik een steekbeitel ging maken. Voor het werk waarvoor ik ze gebruik, krijgen ze toch niet zulke grote krachten te verwerken als bijvoorbeeld draaibeitels.

Na een heel proces van ontroesten, glad slijpen, in vorm slijpen, schuren en slijpen is het me gelukt om een mooie steekbeitel te produceren, compleet met eigengedraaid gelakt eikehouten handvat. Zie daarvoor de foto's. Het is me nog maar weer eens duidelijk geworden dat ik nog steeds te veel gereedschap koop. Ik kan het net zo goed zelf maken. Heb ik er weer een hobby bij: gereedschap maken. Ik hou jullie op de hoogte van eventuele verdere producties en hoe de beitel zich houd in de toekomst.

Prachtig werk, dat zelfdoen!

PS: hij is hier nog in ongepolijste toestand.

Ben benieuwd wat jullie ervan vinden.

Groeten Woodworker

Attached files

 

[hemski]

Mooi werk Vind het handvat trouwens ook heel mooi. Wat voor een hardheid heeft het staal van de beitel nu. Begrijp dat dat een moeilijk te beantwooren vraag is, maar zou je dit ook kunnen met een stuk A2 staal? Zo ja dan kun je vast concureren met Lie-Nielsen. Het draaien van mooie handvaten heb je onder de knie, dus wie weet?

 

[dopeling]

Ik zou hier wel eens een echte metaalman over aan het woord willen "horen", een vakman wel te verstaan, iemand die echt verstand heeft van staal, legeringen enzovoort. Ik ben er in ieder geval geen maar ik heb wel enige informatie vernomen om me te realiseren dat je wel van wanten mag weten. Gereedschappen worden gemaakt van verschillende legeringen met verschillende technieken. Naar ik begrijp mengsels van metalen die worden gesmolten, gekoeld, gesmeed, verhit, gekoeld in stikstof. Daardoor kun je hard tot zeer hard, taai tot breekbaar staal krijgen. Ik weet dat er gereedschap van vijlen wordt gemaakt. Ik heb ook een keer gehoord dat er iemand en stuk gereedschap tegen zijn hoofd kreeg afkomstig van "zelfgemaakt" gereedschap, een voormalige vijl. Hij zou daarna nooit meer iets aan zijn hobbie te hebben gedaan.

Gereedschap maken lijkt me leuk, zo te lezen ook tijdrovend. Als het op houtbewerken aankomt probeer ik regelmatig het volgende: Ik koop, een mooi stuk kwaliteitsgereedschap, dat kost wat maar dan weet ik wat ik heb, ik kan er meteen mee aan het werk, daardoor heb ik in verhouding snel iets gemaakt, waardoor ik me geld heb bespaard. Soms verkoop ik wat ik maak en ben dan ruim uit mijn kosten en heb mijn gereedschap weer terugverdiend. Ik heb overigens al mijn gereedschap dubbel en dwars terug verdiend. Wat heet dubbel en dwars. Tienvoudig.

De moraal van dit verhaal is zo dat ik het ook anders had kunnen schrijven

 

[Wilco Flier]

Ach, en zo heeft ieder z'n hobby's. De een heeft plezier in het kopen van gereedschap en het maken van dingen ermee om ze weer te verkopen, en de ander om zelf gereedschap te maken en te gebruiken. Tijdrovend is het zeker, daarom ben ik blij dat dit allemaal mijn hobby is, heb ik geen tijdsdruk.

 

[Ad de Crom]

Nou Woodworker, dat heb je erg goed gedaan, ziet er professioneel uit.
Een ding ben ik blij om dat je er geen draaibeitel van gemaakt hebt, vijlen zijn inderdaad te bros, zo dat zou best gevaarlijk kunnen zijn, maar een steekbeitel is prima.
Ad

 

[jaap]

Gaaf Woodworker! Een oplossing waar ik niet zo gauw aan zou denken, maar ik kan me helemaal voorstellen dat het veel voldoening geeft. Ik denk dat de beitel wat zachter is dat A2 staal, maar alleen al zo'n resultaat na al dat noeste werk!
Ik heb het al eens eerder geschreven, maar ik ken iemand die steekbeitels maakt van schaafbeitels van oude vlakvandiktebanken. Super kwaliteit staal, maar zijn beitels zien er lang niet zo mooie uit als die van jou.
Dit stimuleert enorm, net als die mooie postings over het zelf bouwen van een freestafel. Of die keer dat ik bij Annette Koehnen op bezoek was en die schaaft met zelfgemaakte schaven!! Ook een geweldig voorbeeld vind ik de zelfgemaakte houtdraaibank van ons aller Ad de Crom een werktuigbouwer en houtman!
Misschien dat steeds meer forumleden hierdoor geprikkeld worden en een deel van hun gereedschap en hulpstukken zelf gaan maken, om steeds mooiere dingen te maken!

 

[Wilco Flier]

@ jaap

Ik ben zelf ook al eens achter schaafbeitels aangegaan. Maar net zoals je zegt, die dingen zijn een stuk dunner en je zit ook met de bevestigingsgaten die in die beitels zitten. Daarnaast is daar een stuk moeilijker aan te komen dan oude vijlen. Ha, ik kijk nu al weer uit naar de vrijmarkt op koninginnedag. Als je vroeg komt, ligt daar een schat aan gereedschap. Heb daar al eens een zeer gave stationaire bandschuurmachine van Huvema gevonden, voor 20 euro. Tzelfde verhaal met een stanley handschaaf voor 2,5 euro. Bahco steekbeitels voor 1 euro stuk. Bosch bovenfrezen 1 keer gebruikt voor 20 euro. Prachtig spul en goedkoop.

Op zulke rommelmarkten koop ik dus ook oude vijlen e.d. Voor anderen waardeloos, voor mij waardevol. Waar ik ook altijd op let zijn schaafbeitels van oude Nooitgedagt houten blokschaven. Als je ze hebt uit de tijd voordat Nooitgedagt koningklijk werd, dat kun je zien aan het logo, dan zonder kroontje, heb je een zeer goede beitels. Zijn ook veel dikker dan dat stanleyspul tegenwoordig. Ik wil ook nog een keer een houten schaaf maken met zo'n beitel erin. En dan een schaaf, niet zo'n blok hout met een beitel erin. Ik ben er van overtuigt dat dat de hoofdreden is dat de houten schaaf bij de gewone mensen totaal uit de gratie is gevallen. Ze zijn onhandzaam en slecht in te stellen. Dat kan anders, want een goede houten schaaf functioneerd net zo goed als een stalen en is goedkoper.

Het is wel zo, als ik dingen zelf maak, moet het in gebruiksgemak en functionaliteit de spullen uit de bouwmarkt evenaren. En ik wil ook dat het er mooi uitziet, het oog wil ook wat. Zelf maken geeft veel voldoening, maar het is ook enorm frustrerend als het niet blijkt te werken. Dan moet je toch gewoon even de drempel over en zeggen van; niet goed, weg ermee!

Trouwens, Jaap, je zei dat Ad de Crom een werktuigbouwer is? Ikzelf ben nu ook eerstejaars werktuigbouwkunde. En ik ben er ondertussen wel achter dat die opleiding schitterend te combineren valt met het bedenken van apparaten en hulpstukken voor de houtbewerking. Tevens kan ik daarom gebruik maken van de metaalbewerkingmachines, dus jullie zullen wat dat betreft nog meer van me horen.

 

[Caspar Labarre]

als je de vijl ontlaat en opnieuw hard, is hij uitstekend voor draaibeitels. Vooral de oude vijlen zijn van puur carbonstaal en laten zich perfect manipuleren.
Bij het temperen houd je de geharde draaibeitel op een stuk roodgloeiend staal met de punt er van af. Zo word de achterkant eerst heet en zodra de voorkant op kleur komt, puntje in het water raken, om te stoppen en in warm gebakken zand laten afkoelen.
De voorkant is nu harder dan de rest van de beitel zodat het snijvlak scherp kan zijn terwijl de rest van de beitel de schock kan opvangen omdat deze zachter is.

 

[Wilco Flier]

Casper, jij heb al ervaring met het behandelen van vijlen en dergelijke. Ik heb de volgende vraag:

Ik wil graag een "trekkers mes" maken van een oude vijl. Je weet wel, zo'n robuust mes waarmee ze in de comboyfilms elkaar om zeep helpen.

Ik wil dat graag op ongeveer dezelfde manier doen als in onderstaand filmpje, met dezelfde middelen.
http://nl.youtube.com/watch?v=5ysKd1cswlo

Nu is het mijn vraag hoe ik dit aan moet pakken. Ik dacht zelf zo:
- ontharden (hoe?)
- in vorm slijpen
- harden (hoe?)
- Temperen (hoe?)

Kun je me adviseren hoe ik dat voor elkaar kan krijgen. Een poosje terug is het me gelukt om met een houtvuurtje en een compressor glas te smelten, dus een goed vuur voor voldoende hitte is geen probleem.

 

[Caspar Labarre]

ontharden kan makkelijk in je houtskoolvuurtje!

Stook een lekker vuurtje als het goed brand gooi je er wat koolen op of turf zodat het gaat gloeien. Schuif je vijl onder de gloeiende kolen en laat het zitten tot alles is afgekoeld. Het staal word gloeiend heet maar koeld heel langzaam af tussen de kolen en word zo lekker zacht.

Het harden is lastiger op een houtskoolvuurtje want je hebt een blaasbalg nodig om de hitte te verkrijgen die nodig is.

Een andere optie is een goeie gasbrander, geen onzin ding voor camping of loodgieterswerk en een stuk of 6 refractory bakstenen ( hitte binenhoudende bakstenen) zijn geen vuurvaste bakstenen! die houden de hitte niet binnen. De refractories zijn te krijgen in almeren, bij een groothandel, ik heb een doos gekoocht daar voor 50 euro. wel duur maar is nodig.

De beitel in dit oventje verwarmen naar roodgloeiend, maak proefjes met de restukjes van het staal om te kijken hoe het reageerd. Probeer eentje net gloeiend na zwart, dan dompelen in koud water en eentje die al orangje begint te worden. je mes moet niet te heet worden, dan trekt hij krom of barst hij maar wel heet genoeg om de hardheid te bepalen. Een truukje is om als hij roodgloeiend is met een magneet te kijken of het heet genoeg is. Als de magneet niet meer aantrekt is de gewenste temperatuur bereikt.

temperen in laag blauw vlammetje of op gloeiend staal, polijst de geharde beitel om te de kleuren te zien opkomen, pas op het gaat heel snel! Zodra hij gelig begint te worden is het bijna zo ver, als hij echt geel is maar nog niet bruin, houd je voor een fractie van een seconde het snijvlak in het water zodat de temperatuur stopt maar niet koeld en laat hem langzaam afkoelen in warm gebakken zand.

succes

 

[Caspar Labarre]

het staal is pas hard genoeg als je vijl er geen vat op heefd, na harden is glashard

 

[tuoh]

Woodworker, je moet eens zien op deze site: http://www.de-houtdraaier.nl hier staat alles wat je wil weten over staal, staalsoorten harden en ontharden.

André

 

[Wilco Flier]

Casper, weet je ook het verschil van het afkoelen in olie of water bij het harden??

 

[Caspar Labarre]

water koeld sneller, olie langzamer

water word sneller harder dan olie maar is wel groter risico op scheuren of vervormen.

 

[peterderooij]

Op deze pagina vind je een filmpje waarin een vijl wordt onthard, bewerkt en weer gehard:

http://www.pbs.org/woodwrightsshop/schedule/27season_video.html

Klik op de knop 'Play video' onder de kop 'Screw Box for Wooden Threads'

 

[kodama]

Hier nog wat info over verschillende types staal die gebruikt worden voor het maken van handgereedschap.
http://kodamaworld.wordpress.com/shoin/ ... ese-tools/

 

[Caspar Labarre]

Als je de beitel mooi in je handvat wil laten, kun je het beste een gat boren van de kleinste dikte. zodat alleen het puntje erin kan. Dan verwarm je het tapse uiteinde roodgloeiend of warmer en steek je langzaam de achterkant in het kleine gaatje dat snel zal verbreeden en uiteindelijk de preciese vorm van de beitel zal overnemen. Trek hem er recht uit en tik hem als hij goed is vast door onder het handvat te slaan.

 

[kodama]

Als je het metaal verwarmt tot het roodgloeiend is verander je de hardheid van de beitel aanzienlijk. Het metaal wordt zachter!!
Tenzij je het uiteraard terug verhard maar dat maakt het onnodig omslachtig, iedere metaal soort heeft trouwens een andere benadering nodig tijdens het harden om de beste kwaliteiten van het staal, de maximale hardheid zonder het broos te maken, te bekomen.
Je wilt je beitel dus zeker niet zachter maken vermits dit juist de kwaliteit er van bepaalt. Een hardere beitel heeft een langere standtijd!
Dit is ook één van de redenen waarom sommige oudere beitels zo gegeerd zijn door kenners, deze zijn namelijk gemaakt van een kwaliteit staal die tegenwoordig nog zelden gebruikt wordt. Sommige tot hardheid 61-62RC.


Ik zou als volgt te werk gaan:
Boor een gat tot als je de helft van de beitel pin in het gat krijgt.
Zorg dat het zeker RECHT is geboord.
Met een fijne veil werk je dit een beetje bij zodat de vierkante pin beter past.
Laat het handvat gedurende minstens een week extra droog worden in de huiskamer.
Plaats de beitel, als je het gat zorgvuldig hebt aangepast zal je deze nu tot het einde er kunnen indrijven. Gebruik een hout blok om deze er zachtjes in te slaan.(Krijg je de beitel er niet helemaal in dan kan je deze loslaan door hem aan de beitel zelf vast te houden en het handvat zijdelings tegen een houten blok te slaan.)
Als je de beitel nu terug in je werkplaatst legt zal het handvat een klein beetje vocht opnemen en daardoor zwellen omdat de vochtigheid daar hoger is dan in je woonkamer.
De beitel zal hierdoor muurvast komen te zitten.

 

[kodama]

Je beitel is trouwens erg mooi gemaakt, indrukwekkend!
Hopelijk blijft het niet bij die ene en verras je ons in de toekomst met nog meer van dat mooi gereedschap.

 

[Caspar Labarre]

Alle echte handgesmeden japanse messen en beitels worden op deze traditionele manier die ik beschreef in hun handvaten gelaten. uiteinden van de andere kant van de beitel word roodgloeiend. dit doet niets met de snijvlakte die gewoon van de zelfde hardheid blijft. je moet het uiteraard heel plaatselijk verwarmen waar de beitel met zijn tapse bevesetgingskant in het handvat gaat. je kunt hem aan het lemmet kant gewoon in blote hand vasthouden terwijl de andere kant roodgloeiend is, dit bewijst dat er echt niets verandert.

Zag laatst een filmpje op youtube van japanse messenmakers die ook deze methoden gebruikten.

er veranderd niets aan de temper van de beitel als je het goed doet geloof me.

Zijn jullie de Kodama waar ik ging vragen waar je carborundum poeder kon kopen in amsterdam? vind het grappig dat jullie zo prijzen over japans gereedschap en niet weten wat carborundum is.