Schaven: Gebruik & afstelling

[Blue]

Ik heb een aantal jaren geleden eens een paar cursussen ambachtelijk houtbewerken gedaan. Veel van geleerd en daarna een aantal projecten (ladekast met 50 laden, bijzettafeltjes enzo) gedaan. Wat ik merk is dat ik moeite heb met schaven en het afstellen van mijn schaven. Slijpen kan ik wel, maar afstelling van de schaven blijft een worsteling. Vooral ook omdat ik eigenlijk niet goed weet wat er bij komt kijken. Tegelijkertijd heb ik geen idee of ik wel op de juiste wijze schaaf.

Helaas is er niet zoiets als een cursus 'Schaven', of tenminste, niet dat ik kan vinden. Is er iemand die (bij voorkeur in de buurt van Utrecht) eens met mij van gedachten wil/kan wisselen (na de Corona crisis, zeg maar ) om mij de fijne kneepjes van het vak te leren?

Groet,
Mike

 

[LeonvB]

Schaven kun je heel goed jezelf aanleren. Uiteindelijk is het een kwestie van veel oefenen. De afstelling is soms niet eenvoudig goed te krijgen, omdat veel schaven nogal wat speling hebben op hun afstelmechanisme. Een en ander is uiteraard afhankelijk van de schaven die je gebruikt.
Maar het basisprincipe is heel eenvoudig: je wilt een gelijkmatige afname, dus links en rechts evenveel. Als de diepte te krap staat afgesteld neem je niets meer af, en als deze te groot is kom je er niet doorheen. Daartussen zit je werkgebied, met voor bijvoorbeeld een zoetschaaf een ondiepe afstelling en voor een voorloper maar zeker een roffelschaaf een relatief diepe afstelling.

 

[BossyRangs]

Belangrijke vraag hierbij: werk je met houten schaven (afstelling met hamertje) of met metalen schaven (afstelling via hendeltje en wieltje)?

 

[Wim Kluck]

Mijn eerste cursus houtbewerken was bij de schrijn. Begonnen met het haaks schaven van een flink blok hout. https://www.cursusmeubelmaken.nl/
Eigenlijk is het gewoon uren maken. Maar of het nu mijn hobby is geworden Wel zijn ze mooi om te verzamelen

 

[tuoh]

Als je kan slijpen en afwetten is als starter de grootste hinderpaal al genomen.
Wat rest er dan nog?

- keerbeitel op het schaafmes zetten, zo dicht mogelijk tegen de snede (0,5mm)
- aan het wieltje draaien om de combinatie schaafmes/keerbeitel juist door de zool te laten piepen
- controleren of het schaafmes evenwijdig met de zool zit, zo niet, dan corrigeren met het hendeltje
- even testen hoe ie schaaft, en desgewenst de afname wat bijregelen (dunnere of dikkere krullen)

Meer is het echt niet. Kan je gaan oefenen, en dan zal je snel ondervinden dat met de houtnerf mee schaven een veel mooier opp. nalaat dan tegendraads doorammen.

Begin dus bij het begin, en probeer mooie krullen te maken. Later kan je dan gaan kijken hoe het met de zool gesteld is, is ie mooi vlak, etc....
Beginners hebben nog al eens de neiging (onder invloed van YT en dergelijke) om maar meteen heel de schaaf uiteen te gooien en te gaan "fine tunen".
Eerst leren stappen dan pas gaan hardlopen is de boodschap, Ga dus niet gaan prutsen aan dat ding.
Stop er een scherp schaafmes in en gaan ermee. Eventuele minpunten komen na een tijdje wel boven water.
Dan is de tijd gekomen om het ding eens grondig te bekijken en op te lijsten wat beter kan, of waar nog wat aandacht aan moet besteed worden.
Bij stalen schaven is dat nog al eens die scherpe randen aan de zool breken, dat is wat prettiger om te hanteren,, maar aan he schaafresultaat voegt dat niks toe.

ik heb hier stalen schaven van 50 jaar oud en meer, bijna dagelijks in gebruik, en nog nooit aan die schaafzool geweest.
99,9% van de schaven werken gewoon zo uit de doos, het enige wat wel nog moet is het mes slijpen en afwetten.

Ik lees veel "indianenverhalen" over schaven, die meer van doen hebben met "mierenneuken" dan met iets anders.
Wil je daar profijt van hebben dan zullen er al ettelijke jaren praktijkervaring op de teller moeten staan om het verschil te merken.

 

[Blue]

Belangrijke vraag hierbij: werk je met houten schaven (afstelling met hamertje) of met metalen schaven (afstelling via hendeltje en wieltje)?

Goeie vraag! Was vergeten te melden dat ik met metalen schaven werk.

 

[Blue]

Als je kan slijpen en afwetten is als starter de grootste hinderpaal al genomen.
Wat rest er dan nog?

- keerbeitel op het schaafmes zetten, zo dicht mogelijk tegen de snede (0,5mm)
- aan het wieltje draaien om de combinatie schaafmes/keerbeitel juist door de zool te laten piepen
- controleren of het schaafmes evenwijdig met de zool zit, zo niet, dan corrigeren met het hendeltje
- even testen hoe ie schaaft, en desgewenst de afname wat bijregelen (dunnere of dikkere krullen)

Meer is het echt niet. Kan je gaan oefenen, en dan zal je snel ondervinden dat met de houtnerf mee schaven een veel mooier opp. nalaat dan tegendraads doorammen.

Begin dus bij het begin, en probeer mooie krullen te maken. Later kan je dan gaan kijken hoe het met de zool gesteld is, is ie mooi vlak, etc....
Beginners hebben nog al eens de neiging (onder invloed van YT en dergelijke) om maar meteen heel de schaaf uiteen te gooien en te gaan "fine tunen".
Eerst leren stappen dan pas gaan hardlopen is de boodschap, Ga dus niet gaan prutsen aan dat ding.
Stop er een scherp schaafmes in en gaan ermee. Eventuele minpunten komen na een tijdje wel boven water.
Dan is de tijd gekomen om het ding eens grondig te bekijken en op te lijsten wat beter kan, of waar nog wat aandacht aan moet besteed worden.
Bij stalen schaven is dat nog al eens die scherpe randen aan de zool breken, dat is wat prettiger om te hanteren,, maar aan he schaafresultaat voegt dat niks toe.

ik heb hier stalen schaven van 50 jaar oud en meer, bijna dagelijks in gebruik, en nog nooit aan die schaafzool geweest.
99,9% van de schaven werken gewoon zo uit de doos, het enige wat wel nog moet is het mes slijpen en afwetten.

Ik lees veel "indianenverhalen" over schaven, die meer van doen hebben met "mierenneuken" dan met iets anders.
Wil je daar profijt van hebben dan zullen er al ettelijke jaren praktijkervaring op de teller moeten staan om het verschil te merken.

Ter illustratie: bij mijn Record zoetschaaf krijg ik mes dus niet evenwijdig aan de zool. Hij wijkt aan 1 kant te veel af, wat met het hendeltje niet valt te corrigeren. Het mes zelf is wel keurig recht geslepen. Heb al geprobeerd om de kikker iets te verschuiven, maar dat hielp ook niet echt. Ik heb ook nog een Stanley, maar daar komt eigenlijk het mes niet ver genoeg naar buiten, terwijl het mes even lang is als die van de Record (allebei een 4).

 

[tuoh]

Als bij de Record een haaks geslepen mes niet evenwijdig te krijgen is met de zool, door het hendeltje, pas je gewoon de snede aan.
Er is niemand die zegt dat de snede van een schaaf perfect haaks moet zijn. Al wat van belang is dat ie WEL evenwijdig zit met de zool.
Kan het met een haaks geslepen snede, top! MOET die snede haaks zijn, nee dus.

Is bij de Stanley het schroefdraadbereik van het stelwieltje te kort? Of is een niet passende keerbeitel het probleem?
Lukt het dieper stellen wel als je de keerbeitel verder van de snede wegzet?
De keerbeitel, verder weg van de snede, levert een groter verstelbereik op van het schaafmes. Het ding komt dan wel uit de zool piepen.

 

[Don_Paul]

Ter illustratie: bij mijn Record zoetschaaf krijg ik mes dus niet evenwijdig aan de zool. Hij wijkt aan 1 kant te veel af, wat met het hendeltje niet valt te corrigeren. Het mes zelf is wel keurig recht geslepen. Heb al geprobeerd om de kikker iets te verschuiven, maar dat hielp ook niet echt. Ik heb ook nog een Stanley, maar daar komt eigenlijk het mes niet ver genoeg naar buiten, terwijl het mes even lang is als die van de Record (allebei een 4).

De Record: dan zit er in de geometrie toch iets niet goed. Je kan dat inderdaad oplossen door je beitel 'scheef' te slijpen, zoals Tuoh zegt, maar ik zou toch even verder kijken. Het meest voor de hand liggend:
- de kikker zit scheef in de schaaf,
- er zit iets van (stof, krullen) onder de kikker
- het bed van de body (onder de kikker) is niet goed vlak/recht
- de onderkant van de kikker is niet goed vlak/recht
- de bovenkant van de kikker is niet goed vlak/recht

Allemaal zaken die wel op te lossen zijn. Rob Cosman heeft daar mooie video's van gemaakt op Youtube, en Peter Sellers ook. Ook David Charlesworth heeft daar wat over - en dat zijn alleen maar de houtbewerkers die ik goed ken. Wat geduld en schuurpapier, en methodisch werken, brengt je een heel eind.

De stanley: ik heb iets dergelijks ook meegemaakt. Toen hoorde de keerbeitel niet bij de schaaf, waardoor ik hem te hoog op de beitel moest zetten. Ook een foute kikkerafstelling (te wijd) helpt niet, maar dat zijn maar kleine verschillen.

Ik ben geen schaafexpert, maar het afstellen en bedienen gaat prima, en werk bij Utrecht dus kan wel een keer na werk afspreken. Het zit hem, naast de juiste afstelling van alle onderdelen, soms in kleine zaken - wanneer druk op de voorkant, wanneer op de achterkant, dat soort zaken. Veel van ons vergeten dat, omdat het nu 'vanzelf' gaat. Mijn valkuil was (en is) dat ik altijd teveel druk op de schaaf zet. Daardoor vervormt hij, en is de afname niet gelijkmatig. Gewoon een keer voelen hoe een goed geslepen en afgestelde schaaf werkt helpt dan enorm.

 

[Bijtel]

De afstelling is soms niet eenvoudig goed te krijgen, omdat veel schaven nogal wat speling hebben op hun afstelmechanisme.

Vroeg ik me ook af. Hoeveel speling is normaal en is dit te verbeteren?

 

[Blue]

De Record: dan zit er in de geometrie toch iets niet goed. Je kan dat inderdaad oplossen door je beitel 'scheef' te slijpen, zoals Tuoh zegt, maar ik zou toch even verder kijken. Het meest voor de hand liggend:
- de kikker zit scheef in de schaaf,
- er zit iets van (stof, krullen) onder de kikker
- het bed van de body (onder de kikker) is niet goed vlak/recht
- de onderkant van de kikker is niet goed vlak/recht
- de bovenkant van de kikker is niet goed vlak/recht

Allemaal zaken die wel op te lossen zijn. Rob Cosman heeft daar mooie video's van gemaakt op Youtube, en Peter Sellers ook. Ook David Charlesworth heeft daar wat over - en dat zijn alleen maar de houtbewerkers die ik goed ken. Wat geduld en schuurpapier, en methodisch werken, brengt je een heel eind.

De stanley: ik heb iets dergelijks ook meegemaakt. Toen hoorde de keerbeitel niet bij de schaaf, waardoor ik hem te hoog op de beitel moest zetten. Ook een foute kikkerafstelling (te wijd) helpt niet, maar dat zijn maar kleine verschillen.

Ik ben geen schaafexpert, maar het afstellen en bedienen gaat prima, en werk bij Utrecht dus kan wel een keer na werk afspreken. Het zit hem, naast de juiste afstelling van alle onderdelen, soms in kleine zaken - wanneer druk op de voorkant, wanneer op de achterkant, dat soort zaken. Veel van ons vergeten dat, omdat het nu 'vanzelf' gaat. Mijn valkuil was (en is) dat ik altijd teveel druk op de schaaf zet. Daardoor vervormt hij, en is de afname niet gelijkmatig. Gewoon een keer voelen hoe een goed geslepen en afgestelde schaaf werkt helpt dan enorm.

Dank voor de tip. Er was het nodige mis met de kikker van de R4. Deze vervangen door de kikker van een SB4 (iets steilere hoek, maar hij past). Nu geen speling of beweging meer en komt het blad er netjes uit. De SB4 bleek een holle zool te hebben dus die heb ik maar weggedaan.

 

[LeonvB]

Vroeg ik me ook af. Hoeveel speling is normaal en is dit te verbeteren?

De speling hangt af van het merk en het type. Als je naar de moderne modellen van bijv. Lie-Nielsen kijkt dan is de speling minimaal, maar dat mag je met dergelijke prijzen ook wel verwachten. Bij Stanley en Nooitgedagt is er vaak behoorlijk wat speling. Verbeteren is meestal ondoenlijk, tenzij je zelf onderdelen gaat fabriceren die gewoon strakker passen. Vergis je ook niet in de leeftijd: veel van mijn schaven zijn ruim boven de 70 jaar oud. Slijtage en roest kunnen hun tol hebben gevergd.