Het deksel van de kist zit ingenieus in elkaar. Je wilt het deksel stevig hebben, want geheid dat er een keer iemand op gaat zitten of staan. Liefst gebruik je dus de volle dikte van je materiaal. Dat is wel lastig omdat het deksel zo'n 60cm breed is. Dat geeft alle risico op kromtrekken en flink werken. Een standaard constructie met stijlen en los paneel heeft weer als nadeel dat zowel het raamwerk als het paneel flink verzwakt worden op de plek waar ze in elkaar grijpen. De oplossing vind ik heel mooi (hij wordt in The Anarchist's Tool Chest beschreven): maak in zowel het paneel als de regels en stijlen een groef en laat die in elkaar grijpen. Dat ziet er dan zo uit:
De constructie is op zich heel makkelijk te maken, mits je even je kop erbij houdt. Ik deed dat niet maar had mazzel dat ik goed weg kwam. Uitleg: bij een pen-en-gatverbinding centreer ik normaal gesproken de pen op de breedte en maak hem ongeveer 1/3 van de breedte van de stijl. Ik zoek een beitel uit die qua maat aansluit. Pendikte is geen probleem, die zaag je toch op maat. Als er een groef in het spel is probeer ik als het even kan de groef even breed te houden als de pen. Is-ie smaller dan kom je daar ook nog wel uit, maar ik vind het handig dat je niet hoeft na te denken over de spatpen. Die past namelijk precies in de groef, je hoeft er geen extra gaatje voor te hakken (om de groef te verbreden). Anyway, ik kon kiezen uit 7/8/7 of 6/10/6 voor rand/gat/rand. Voor 10mm had ik een mooie bijpassende beitel voor de ploeg en een pen van 8mm vond ik er wat iel uitzien. 6/10/6 werd het. Maar… waar ik niet bij stil had gestaan: als je even naar de foto hierboven kijkt: de rand (hier 6mm) moet in de groef van het paneel passen. Je moet er dus ook voor zorgen dat je aan een kant (de referentiekant) een breedte overhoudt waar je een bijpassende beitel bij hebt! Gelukkig kwam het in dit geval zo uit dat 1/4" perfect past.
Tot zover dit kleine intermezzo. Nadat het paneel voor het deksel is verlijmd en gevlakt (man, wat scheelt het een hoop werk als je de dikte en haaksheid van te voren goed hebt) worden de regels en stijlen ruw op maat gezaagd. De gaten in de stijlen moeten diep worden (ze zijn 10cm breed, zo diep worden de gaten) dus maak de stijlen een flink stuk langer dan de benodigde maat (een flink oor dus). Je moet nogal wat wrikken om het prut uit het gat te krijgen en als je niet uitkijkt breek je de kopse kant van de stijl uit. Het oor voorkomt dat, dat geeft stevigheid. Aan het eind zaag je het oor eraf.
Het uitzetten van de pennen en gaten is standaardwerk (met uitzondering van dat geniepigheidje met de twee groefbreedtes). Vergeet de spatpen niet… Tijd om te hakken. De brede stijlen moeten op hun kant staan om de gaten te hakken. Je kan ze in de bankschroef klemmen, maar ik hou er niet van om in de bankschroef te meppen. Ik moet nog een keer een klein hulpstukje maken dat ik in de bankschroef kan klemmen en waaraan ik zo'n werkstukje kan vastklemmen, maar dit werkt ook:
Ik vind het handig om aan de kopse kant te gaan staan. Ik kan bij het hakken dan goed zien of ik niet scheef opzij ga. Dat is hier belangrijker dan scheef in de lengte. Gaten hakken: eerst van de ene kant tot halverwege, dan van de andere kant totdat je het gat leeg hebt. In eerste instantie een millimeter of drie aan de uiteinden laten staan en als je gat door en door is dat laatste stukje loodrecht weghakken. Helemaal perfect ging het bij mij niet, ik heb de zijkanten met een rasp nog iets moeten bijwerken. Als de gaten klaar zijn kan de groef erin.
Als de stijlen klaar zijn is het tijd voor de regels met de pennen. Standaardwerk, vergeet alleen de spatpennen niet. Zoals altijd zitten de referentiekanten van de regels en stijlen aan de binnenkant van het raamwerk. De spatpen zit aan de buitenkant. Ja, ik moet er nog iedere keer over nadenken
Voordat je de kopse kanten van de pennen aftekent is het handig om de regels eerst tot op een millimeter of twee van de finale lengte af te korten. Dat maakt soms net het verschil tussen wel en niet halen met de diepte van je kapzaag. Haal je het niet met een kapzaag, dan pak je trouwens gewoon een rugloze zaag. Maar met pennen van deze afmeting (10cm diep) ben ik altijd erg blij met m'n mega-kapzaag:
Ben je klaar met de pennen, dan kunnen ook de regels gegroefd worden. Ik doe dat achteraf omdat je anders heel vervelend op het randje van de groef zit te zagen. Bij de gaten kun je kiezen om eerst de gaten te maken of eerst de groeven. Voordeel van het eerste: je hebt de aftekenlijnen nog staan die de breedte van de pen aangeven, anders moet je het onderin de groef gokken. Ik denk niet dat de afwijking een groot probleem is. Nadeel is dat je groefschaaf nog wel eens wil blijven hangen op de "voorwaartse" rand van het gat. Voordeel van het tweede: Je hebt geen last van de rand van de gaten en kunt dus in een keer door groeven, én je kunt de rand van de groef als geleiding gebruiken bij het hakken. Nadeel is zoals gezegd dat je onderin de groef geen aftekenlijntjes meer hebt staan. Ik heb nu eerst de gaten gemaakt, maar ik denk dat ik de volgende keer weer eerst de groef maak.
Na het nodige fine-tunen passen alle pennen en gaten dan netjes en heb je een mooi haaks raamwerkje. Tijd voor het paneel. Ook dat is in eerste instantie te lang en te breed, maar nu het raamwerk in elkaar zit weet je de maten die het paneel moet krijgen exact. Ik had de groeven 11mm diep gemaakt (10mm+ een beetje teveel
), dus de lengte en breedte van het paneel zijn de dagmaat plus 2x8mm. Dan heb je in lengte en breedte 3mm aan elke kant om uitzetting op te vangen en 8mm om krimp op te vangen. Dus: een lange kant van het paneel was (nog) mooi recht, haakse lijn uitgezet (dit keer met winkelhaak en rei) en afgezaagd. Normaal gesproken maak ik kopse kanten netjes met een futselplank, maar een paneel van 48x88cm past daar niet op. Dus: paneel rechtop op de vloer tegen de werkbank, klemmen in de bankschroef en met de Veritas #6 bijwerken. Dat ging verrassend goed. Regelmatig even controleren met winkelhaak en rei en het was zo gepiept. Ik geloof zowaar dat ik er handigheid in begin te krijgen! Naast het paneel op de werkbank zie je ook nog het proefstukje dat ik maakte om even te kijken of de 1/4"-groef paste.
