Datering Nooitgedagt schaven

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
In antwoord op vragen uit het andere draadje, maar omdat dit misschien meer mensen aanspreekt. Hoe dateer je een Nooitgedagt schaaf?

Nou, dat is dus bijna niet te doen. Ik heb wat informatie uit 4 eeuwen Nederlandse schaven. En ik kan dat dan in mijn eigen voorraad een beetje nakijken. Maar echt een tijdlijn neerzetten wordt lastig.

Eerst de beitels en keerbeitels. De oudste beitels zijn in blank staal, gelamineerd, taps toelopend in dikte van boven naar beneden. De keerbeitel heeft een messing moer vastgeklonken waar de keerbeitelschroef in draait.
Later wordt de beitel zwart gelakt en de messing schroef vervalt, schroefdraad direct in de keerbeitel gesneden. Nog steeds taps en gelamineerd. Ik heb dit in mijn zoetschaaf en ben buitengewoon te spreken over de kwaliteit. Ik schat zo in dat dit zeker tot WW2 zo gemaakt werd.

Het houten blok. De oudste zijn alleen met olie behandeld. Zeker tot de 50 er jaren. Daarna komt er een vernislaag.

In de kop van het blok is het J.N teken geslagen onder een kroon.
foto (11).jpg
Het alllereerste geslagen merk heb ik niet, daar staat J.N heel dicht op elkaar. Daarna is heel lang de uitvoering rechts gebruikt. Ergens in de vijftiger jaren komt het kroontje met de iets spitsere piek, links. Nog later is J.N.Y in een ovaal. En helemaal laat in de geschiedenis van Nooitgedagt staat er helemaal geen merk meer in de kop geslagen.

De plakkertjes zijn ergens voor de oorlog begonnen. Eerst het ruitvormige model. Samen met het spitse kroontje voor op het blok, komt het ovale merk en veel later die met "made in Holland", die er ook veel moderner uitziet.

foto (12).jpg

Het blijft dus lastig om echt een datum aan een schaaf te hangen, maar hiermee weet je tenminste de volgorde van de verschillende kenmerken.
 

symen

Actieve deelnemer
21 dec 2010
34
0
Seek, Bedankt

Ik zat nog te kijken tussen de profiel schaafjes daar zat er nog een tussen met JNY in een ovaal
IMG_0234.jpg

Keerbeitel met met de messing moer
IMG_0236.jpg

Zwarte gelakte beitel
IMG_0241.jpg

En kwam ovale stickertje ook nog tegen in andere kleuren (of die hier bij jouw op de foto staat moet verkleurd zijn)
IMG_0240.jpg
 

SunRayes

Oud hout
11 sep 2011
2.755
145
Rotterdam
Een leuk onderwerp Seek!
Weet je ook iets over de kwaliteit van de schaven door de jaren heen?

Groeten, Raymond
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Als er zo'n gelamineerde beitel in zit, zwart gelakt of niet, dan is de kwaliteit meestal prima. Ik heb ook een paar nieuwere schaven met een beitel helemaal van gereedschapsstaal gemaakt en die zijn veel te zacht. Dus wat mij betreft ligt daar ergens de grens. Ik schat ergens in de 50er jaren. Profielschaafjes vind ik lastiger in te schatten. Ik heb een vrij nieuwe boorschaaf die het heel goed doet, nadat ik het bed voor de beitel heb gevlakt en de wigvorm aangepast heb. Maar vaak schaaf je daar niet zo lang mee, dus valt het niet zo op als de beitel te zacht is. Behalve de kwaliteit van de beitel zie je het ook aan de afwerking van het hout. Onderin de schaafopening komen allerlei hoeken bij elkaar, en bij een nieuwere schaaf heb ik wel eens een middagje besteed om dat allemaal netjes te krijgen, splinters weg te werken en de zaak zo glad en passend te krijgen dat de schaafkrullen nieg blijven hangen. Het bed van de beitel heeft dan ook vaak geen enkele afwerking gehad. Ook heeft 1 van mijn schaven kwartiers hout maar dan 90 graden verkeerd gedraaid! Bij de oudere modellen vind je zulke domme fouten niet.

Mijn ervaring met de schaven wordt bevestigd door de gewone beitels. Oude zijn echt prima, nieuwe zijn snel bot of brokkelen of buigen om. Maar ik weet niet vanaf welke datum de kwaliteit minder werd.
 

SunRayes

Oud hout
11 sep 2011
2.755
145
Rotterdam
Ik heb ook nog van die gelamineerde bladen liggen. Daar heb ik m'n Japanse watersteen bijna op versleten.
Nu slijp ik die oude beitels eerst elektrisch, dan op een medium diamantplaat en dan op een Norton olie steen.

Grts, Raymond
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Nee J.N.Y is de nieuwste. Gebruikt totdat ze helemaal gestopt zijn met die stempels. De oudste is J.N met het kroontje met ronde punten en de letters heel dicht naast elkaar. Daar heb ik geen foto van, is ook maar kort gebruikt in de 19 eeuw.
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
_MG_0002 50%.jpg

_MG_0007 bijgesneden.jpg

24 en 32 mm beitel.

Wanneer zijn ze gestopt met stempels?
Deze zijn namelijk al redelijk oud.
Tijdens het wetten geven ze een vreemde typische zwavellucht.

_MG_0009 bijgesneden.jpg
 
Laatst bewerkt:

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Die boorschaaf is van het laatste type. In de kop van het houtblok staat vast geen merk ingeslagen.

De ingeslagen merken op de beitels van de schaven is weer een apart verhaal. Die beitel die je daar hebt lijkt me ook behoorlijk oud. In mijn voorraad hebben de oudste schaafbeitels, die met de keerbeitel met ronde messing moer, ook dit merk. De latere modellen hebben een ingeslagen merk dat hier veel op lijkt maar waar het kader veel strakker om de letters en de kroon heen zit.

Jaartallen zijn niet te noemen, daar is gewoon geen documentatie van of gericht onderzoek naar gedaan. Je kan alleen maar spreken in termen van ouder/nieuwer.

Apart trouwens die zwavellucht als je de beitel slijt. Zo'n vervuiling in het staal lijkt me eigenlijk geen kwaliteits kenmerk!
 

Zweihaak

Post veel
29 jul 2010
1.381
2
Groningen
De boorschaaf is gekocht tussen 1980 -1985
De schaafbeitel is van prul staal, en werkt eigelijk alleen maar goed op zachte houtsoorten.

De beitels zijn gekocht door mijn overgrootvader :) ze zijn van zeker van voor 1940.

Ze zijn van gelamineerd staal, de bovenkant is zo zacht dat je die met een vijl kunt bewerken, de onderkant is loeihard, en hebben een zeer lange standtijd, veel langer dan de nieuwere.
Wat ik altijd vreemd heb gevonden is dat ze niet roesten, ze worden wel door vocht pikzwart.
 
Laatst bewerkt:

SunRayes

Oud hout
11 sep 2011
2.755
145
Rotterdam
Ik herken het verhaal van Zweihaak hierboven.
Ik heb ook een paar oude houten schaven en toen ik de beitels ging ontroesten (eerst een paar met HG ontroester, andere later met citroenzuur) waren de spiegelkanten van die beitels ook pikzwart. En ze stonken heel erg naar roest (zwavellucht).
Ik dacht eerst dat de vorige eigenaren ze zwart geverfd hadden, maar na goed poetsen met staalwol zie je duidelijk verschillende staalsoorten.

Deze beitels zijn zo hard dat ik ze niet makkelijk op een 220grid Japanse watersteen kan slijpen. En de 1000grid steen heb ik er hol mee geslepen.
Ze zijn van verschillende merken, maar ik geloof dat er ook een Nooitgedacht bij zit.
Ik zal vanmiddag eens kijken en een paar foto's maken van de merktekens.

Grts, Raymond
 

Blom3dd

Actieve deelnemer
31 okt 2013
666
1
Stad Groningen
Het lijkt me een goed plan om naar de datering van nooitgedacht schaven en beitels eens wat onderzoek te doen. Ik heb er al aardig wat en kan zeker van hulp zijn. Misschien is er wat info bij het museum in Ijlst?
 

Wim56

Actieve deelnemer
12 jun 2016
430
45
Zevenaar
De wig met sticker 'made in Holland' (2e foto links) zat op mijn schaaf die ik op de LTS kreeg, dus 1970. Deze hadden ook de dunnere beitel al. De andere stickers zijn ouder. Is er geen Nooitgedagt museum in IJlst?
De dikke beitel zit ook in mijn reischaaf en die dateert uit 1958. Daar zit ook die ruitvormige sticker nog op (foto 2 rechts).

De kwaliteit is volgens mij teruggelopen eind jaren tachtig. Is JNY toen ook niet overgenomen?
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.