Werk voor de dissel.

tuoh

Oud hout
Een paar weken geleden ben ik gestart met het maken van een nieuwe giek voor één van onze schepen, we kregen van een sympathisant een boomstam ten geschenke om het ding uit te maken. Een Grenen stam met een doormeter van ongeveer 0,4m, en 8m lengte.
Nu waren er een paar opties om van een ruwe stam een gestroomlijnde giek te maken, een boomzagerij onder de arm te nemen, zelf aan de slag met een kettingzaag, of op de aloude manier, met de dissel dus.

Omdat mijn dissels al teveel jaren werkeloos tegen de muur hingen heb ik besloten om hier iets aan te doen. Disselen dus, maar om van een ronde stam naar een vierkante balk te evolueren kom je er met de dissel alleen niet. Het grove werk word met de bijl gedaan.

Voor alle duidelijkheid, wil je een bepaalde ronde vorm halen uit een willekeurige boomstam dan ontsnap je er niet aan om deze stam eerst vierkant te maken met als sectie de buitenmaat van de te bekomen ronding. Deze vierkante vorm word dan op zijn beurt naar een achthoek, zestienhoek, en rond gebracht. De vierkante vorm is dus een tussenstap om de uiteindelijke afmetingen van de giek uit de ronde stam te krijgen.

De werkvolgorde ziet er dus als volgt uit, op de koppen van de stam het hart aanduiden, van daaruit word een vierkant uitgetekend met een waterpas en winkelhaak, dit vierkant moet de uiteindelijke cirkelvorm juist omschrijven. zowel bij een mast als een giek verjongt deze van onder naar boven, of van tegen de mast naar het uiteinde van giek.
Bij deze stam is het grootste vierkant 200mm x 200mm, terwijl de top van de stam een vierkante sectie krijgt van 150mm x 150mm.
Eens deze vierkanten afgeschreven worden de hoeken van beide vierkanten verbonden met een (slag)lijn, deze lijnen geven op hun beurt de grenzen aan tot waar er hout mag weggehakt worden. Er word vlak per vlak afgeschreven, weggehakt en glad gedisseld. Belangrijk bij dit alles is dat het hart van de stam mooi in het midden van de nieuwe giek komt te liggen, daarom deze manier van werken.

Nu, na drie vlakken klaar te hebben kan ik zeggen dat ook disselen een kunstje is dat je niet verleerd, na wat geklungel kwamen de coördinatie en techniek terug tevoorschijn:D
Na een onderbreking van 10- 15 jaar is dat geruststellend.

Bij deze klus heb ik nog geen fot's kunnen maken, je kan niet tezelfdertijd hakken en plaatjes maken. Maar komende zaterdag ga ik toch een poging ondernemen om voor wat foto's te zorgen.


Mvg,

André
 

Scheppie

Post veel
10 dec 2009
2.240
290
Heelsum
Hoi Andre, waarom gaat dit niet op een (groot uitgevallen) draaibank, is dat niet te doen vanwege het gewicht van de stam? of is er een andere reden?
 

jaap

Moderator
9 mrt 2008
5.045
1.674
Terkaple
www.woodworking.nl
Dat is ouderwets spierballenwerk Andre! Ben benieuwd naar de foto's.
8 meter is een hele lengte Scheppie, dat gaat natuurlijk erg doorbuigen en een onregelmatige vorm als een boom ondersteunen valt ook niet mee. En er zijn niet zoveel draaibanken die meer dan 8 meter tussen de centers hebben.
Heb nu een aantal malen (demo's bij Baptist en in Classic Handtools) gezien hoe je met bijlen en dissels een een vierkante balk uit een stam haalt en dat gaat echt verbazend vlug en met een behoorlijk precisie. Een paar honderd jaar geleden werd alle grote werk zo gemaakt, kathedralen, bruggen, schepen.

jaap
 

WR1944

Oud hout
In een vorig leven heb ik in Nieuwegein gewoond en daar was men bezig een museumwerf op te zetten (het voormalige dorp Vreeswijk). Omdat ik vertrok heb ik geen poging gedaan om meer betrokken te raken bij het verdere verloop maar ik ben wel een paar keer gaan kijken naar wat ze er deden. Het was een voormalige werf waar binnenschepen werden gemaakt en onderhouden. Iemand had een oud houten binnenschip gekocht als een gammel wrak en was dat aan het opknappen. In de tijd dat ik een paar maal langswipte waren ze met een mast bezig. Twee andere stammen lagen klaar om ook als mast te worden bewerkt. De stammen waren met speciaal transport uit Oost-Europa gekomen en waren door de bouwers ter plekke geselecteerd.
Het ging volgens de ouderwets werkwijze maar met moderne gereedschappen als een electrische schaaf en laserlijnen. De stam was ook eerst vierkant gemaakt en daarna achtkantig. Alleen de voet en een gedeelte bij de zaling bleef vierkant. De mast verliep ook niet geleidelijk (lineair) naar een kleinere diameter maar bleef beneden relatief wat dikker. Die informatie kwam van de oude gebroken mast maar ook uit oude handboeken. Omdat het een weekend-project was, er sloten koffie geconsumeerd werden en de heren heel graag tekst en uitleg gaven aan iedere geinteresseerde zal het wel een project van de lange adem geworden zijn. Maar ik vond het zeer interessant, mede vanwege m'n werk voor een (moderne) scheepswerf.
 

tuoh

Oud hout
Met dat spierballenwerk valt het wel mee Jaap, zoals bij veel ambachtelijk werk is het niet zozeer kracht dan wel de techniek die telt. Disselen is hier geen uitzondering op, met de juiste techniek is het een fluitje van een cent, het kost totaal geen moeite.
Wat wel tijd vraagt is het leren omgaan met een dissel, dat krijg je niet op een middag onder de knie. Maar eens je het ding meester bent kan je er mee werken tot op de mm.
Het is puur handvaardigheid, en de ene persoon is er vlugger mee weg dan de andere. Idem voor de bijl die je gebruikt voor het grove werk, nog zo een tool waar de nodige leertijd in kruipt alvorens er deftig mee te werken valt. Hout klieven lukt iedereen wel, maar hakken tot op het lijntje is al heel wat lastiger:D

Disselen is een vorm van "zen" het brein kan even op rust tijdens de klus, het onderbewuste neemt het over en voor je het weet ben je 2 uur verder;) Ik heb het altijd al een rustgevende bezigheid gevonden en dat gevoel is met de jaren niet verminderd. Jammer dat er tegenwoordig maar occasioneel meer te disselen valt.

Wat ook opvalt, bijna elke bezoeker die mij ziet disselen stelt steeds de zelfde vraag, " is daar geen machine voor" Als ik die mensen dan vertel dat dissel en bijl mijn voorkeur hebben om de klus te klaren dan word je vol ongeloof, of heel meewarig bekeken. Alles wat ook maar enigszins naar fysieke inspanning neigt willen de meeste mensen tegenwoordig blijkbaar ten alle prijze vermijden. Je ziet ze het zo denken "vrijwillig slavenwerk verrichten, goed gek" Als je er dan bij verteld dat het in feite een heel ontspannen en rustgevende klus is, dan ben je in hun ogen helemaal rijp voor de dwangbuis:rolleyes:

Nu is deze reactie mij niet vreemd, diezelfde vragen en reactie's krijg ik ook wel te horen bij het draaien op de trapdraaibank:D

Maar ja, zo heeft elk diertje zijn pleziertje hé:D



Mvg,

André


Ps; zal morgen al eens wat foto's posten van mijn dissels.
 
Laatst bewerkt:

tuoh

Oud hout
Hoi Andre, waarom gaat dit niet op een (groot uitgevallen) draaibank, is dat niet te doen vanwege het gewicht van de stam? of is er een andere reden?

Hallo Scheppie,

zoals Jaap al melde, het is niet evident om een complete boomstam op een draaibank af te draaien. Onbalans, grote massa en gewicht, de lengte, etc. Allemaal punten die het draaien ernstig kunnen hinderen.
Voor alles is echter een oplossing, ga je deze klus regelmatig moeten uitvoeren dan kan het interessant worden om tijd en geld te spenderen in een opstelling om de stammen te kunnen draaien. Je moet dan wel denken aan een constructie met meelopende steunbril en een dwarsslede met vaste beitel of iets in die trant. Maar voor een éénmalige operatie is dit gewoon niet realistisch.

Komt nog bij dat tegenwoordig veel houten masten gekuipt opgebouwd worden (holle masten) Men lijmt dan een achthoek te samen in elke mogelijke lengte. Voordeel is het lichte gewicht, de grote sterkte, en een perfecte controle op het uiteindelijke resultaat. Zoek maar eens op "Brasker, of Leospar) om twee bekende mastenbouwers te noemen. Alhoewel beide "merken" nu uit dezelfde stal komen.
 

ArtHarg

Post veel
9 jan 2009
1.810
1
Den Haag
www.artharg.nl
Alles wat ook maar enigszins naar fysieke inspanning neigt willen de meeste mensen tegenwoordig blijkbaar ten alle prijze vermijden.

Het gekke is dat er dus ook zat mensen zijn die elke maand €25 neerleggen bij een sportschool om daar aan wat apparaten te gaan trekken. Zou ik zeggen: pak dan een zaag of een schaaf, dan heb je achteraf nog wat te laten zien voor je inspanningen :)
 

Steven Gauwberg

Post veel
9 feb 2011
941
3
Stekene
www.houtentiek.be
Ik heb het nu enorm druk, maar zou je eigenlijk wel graag eens in actie zien, André!
Misschien kunnen we op een later tijdstip eens afspreken. Ik heb enkele dissels liggen die moeten opgeknapt worden, maar heb er totaal geen ervaring mee.

Zou graag de techniek onder de knie krijgen...

Groeten,
Steven
 

verbertus

Actieve deelnemer
17 jun 2012
49
0
Gent (be)
Een draaibankje voor masten....

[video=youtube;CBOoEwg167s]http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=CBOoEwg167s#![/video]

(bron: http://www.thesparshop.org/)

... Ik ben al jaren op zoek naar een hand-dissel. Dat is een dissel zonder steel, maar met een soort handvat, een beetje zoals een klassieke westerse zaag.
Het is botenbouwers gereedschap en van Portugese oorsprong als ik het goed begrepen heb. Er wordt gezegd dat je een half leven nodig hebt om er echt mee te kunnen werken. ( en dan bedoelen ze, als ik me goed herinner, dat je geen schaaf meer nodig hebt na het werken en afwerken met de hand-dissel...) Iemand een idee?
 

tuoh

Oud hout
De kleine handdissel is ook een bekend stuk gereedschap voor kuipers, meer zelfs dan bij de bootbouwers. Hier werden of worden meestal dissels gebruikt met een steel van ongeveer 70cm lengte. Deze lengte bij een dissel impliceert dat er schrijlings over het werk staand mee werd gewerkt. Staat de gebruiker op het werkstuk dan is de steel meestal een stuk langer, zo rond de 90cm. Ergonomie weet je wel.

De dissel is als werktuig bijna zo oud als de mens. Het ding werd al veelvuldig gebruikt in het Bronstijdperk, toch al zo een kleine 3000 jaar geleden. Zelfs uit het steentijdperk zijn er disselachtige vormen terug gevonden.
Het was samen met de (vuist) bijl één van de eerste werktuigen. Het werken ermee zou dus normaal gezien in onze genen moeten ingebakken zitten:D Maar niks is minder waar, het duurt wel even om het ding meester te worden. Uitleggen hoe je met een dissel moet werken duurt 5 minuten, er mee leren omgaan kost iets meer tijd:D Hier brengt enkel de tijd raad.


@Steven, altijd welkom, met of zonder dissels:D


Mvg,

André
 
Laatst bewerkt:

verbertus

Actieve deelnemer
17 jun 2012
49
0
Gent (be)
Bedankt André,

Ik heb nog wat verder gezocht op het internet en ontdekte dat Lee Valley de handdissel verkoopt die ik bedoel!

http://www.leevalley.com/us/wood/page.aspx?c=&p=20111&cat=1,41131,41138

59u2001.jpg


Bert
 
Laatst bewerkt:

tuoh

Oud hout
Hier dus de beloofde foto's van mijn dissels. Drie exemplaren waarbij de meest rechtse op de eerste foto mijn favoriet is. alle drie klaren elke klus, maar om de één of andere reden grijp ik meestal eerst naar die ene. Vermoedelijk dus toch de genen aan het werk:D:D


Mvg,

André

Klaar voor elke klus.
CIMG2306.jpg

In transportmodus.
CIMG2310.jpg

De uitgesproken favoriet.
CIMG2313.jpg

De vouw van de snede, een hoek van 25 à 30°
CIMG2314.jpg

En de rug, vlak afgewet, analoog aan de houtbeitel.
CIMG2315.jpg
 

Steven Gauwberg

Post veel
9 feb 2011
941
3
Stekene
www.houtentiek.be
Aha, deze foto's zijn al een goeie aanwijzing hoe de dissels te behandelen. 'k Zal er wel een paar uur mee zoet zijn om ze in goeie conditie te krijgen, maar heb er nu wel zin in;-).

Bedankt voor de foto's!
Steven
 

tuoh

Oud hout
Vandaag nog wat verder gehakt aan de nieuwe giek, ben nu begonnen aan de laatste zijde. De stam is al heel wat lichter geworden door al dat geklooi.

Werkwijze per zijde, de hoekpunten van de vierkanten op de kopse kanten overhalen op de lange zijden met een slaglijn.
De stam om de 15cm dwars inzagen tot op de lijnen met de kettingzaag:p
Daarna het meeste hout weghakken met de bijl, tot 0,5 à1cm boven het lijntje.
Tot op het lijntje afwerken met de dissel.

Deze werkwijze x4 resulteert dan in een rechte balk die op zijn beurt gaat dienen als uitgangsmateriaal voor de giek. Het achthoekig maken gaat met de cirkelzaag gebeuren, naar een zestienkant word dan weer gedaan met de schaafmachine, van zestienkant naar rond daar komt de handschaaf voor uit de kast. Zo krijgt al het gereedschap eens kans om in actie te schieten:D

Bij het disselen ben je goed bezig als je spanen de vorm van een komma hebben. De dissel schept als het ware steeds een laagje hout weg van een paar mm dikte. Goed gebruikt moet een dissel zodanig gestuurd worden dat de snede onder een heel kleine hoek het hout ingaat, en op het einde van de slag ongeveer 50mm verder terug uit het hout tevoorschijn komt. Alle slagen worden steeds overlappend geplaatst, dwz. dat zowel in de breedte als in de lengte de slagen elkaar half overlappen. Dit is nodig om de sporen die de dissel maakt af te vlakken. Het resultaat van deze bewerking is een licht gegolfd oppervlak. Word er namelijk niet overlappend gedisselt dan ziet het bewerkte hout eruit als een woeste zee, hoge golftoppen en diepe golfdalen. Bij het disselen moet er steeds heel goed gekeken worden naar de vezelrichting, altijd zoveel mogelijk met de vezel mee werken, maar dit spreekt wel voor zich. Tijdens het werk moet je dan ook constant van houding, en richting van werken wisselen. Rond kwasten is het soms zelfs nodig om in een hoek van 45° te werken om een enigszins acceptabel resultaat te verkrijgen.
Veel meer theorie schuilt er niet achter, de rest is oefenen en nog wat meer oefenen.


Bijgaand nog wat plaatjes van de werken, ik heb er jammer genoeg te laat aan gedacht om foto's te maken vanaf het begin der werken. Nu kom je binnen na de pauze:eek:


Mvg,

André


Inzagen tot het lijntje en hout weghakken.
CIMG2322.jpg


Met dit als resultaat.
CIMG2330.jpg

Het vlakken met de dissel.
CIMG2333.jpg

Restafval:D
CIMG2336.jpg
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.