Alles over handschaven. Waarom een schaaf gebruiken?

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Het initiatief van Frans Dulcimer is een goede reden om eens aan de slag te gaan en wat te schrijven over handschaven. Ik beschouw mezelf echt niet als expert en hoop dan ook op veel aanvullingen en verbeteringen.

Om ergens mee te beginnen wil ik de vraag proberen te beantwoorden, waarom zou je tegenwoordig nog handschaven gebruiken? Overal zijn toch machines voor die alles veel beter en sneller kunnen?

Die machines hebben echter een groot nadeel, ze zijn duur en hebben veel ruimte nodig. Om de kwaliteit te kunnen benaderen die je met handschaven halen kunt zit je al gauw in de professionele hoek. Grote stationaire machines passen ook niet in een schuurtje in een typische Nederlandse nieuwbouwwijk. Handschaven is dan een goed alternatief. Er is ook nog een middenweg mogelijk. Ik heb een oud gammel Elektra Beckum vlakvandiktebankje staan. Die levert zeker geen kwaliteit af, maar doet wel het zware werk, dat vervolgens met handschaven zuiver op maat en mooi vlak te krijgen is.

Nadeel van handschaven is dat er een leerweg aan vast zit en dat het fysieke inspanning kost. Dat kan je ook als uitdaging zien. Het is juist leuk om iets te leren dat moeilijk is. Het geeft mij meer voldoening als ik een plank met een schaaf mooi vlak heb gemaakt dan met de bandschuurmachine. En een beetje fysieke inspanning is goed voor je gezondheid.

Sommige mensen denken dat je met machines beter kwaliteit kunt bereiken. Alles is veel precieser denken ze dan. Niets is minder waar. Een geschaafd oppervlak is mooier dan een geschuurd oppervlak. Je kunt zo van de schaaf naar het afwerken gaan. Onder een dikke laag vernis zal je geen verschil meer zien, maar als je afwerkt met olie of was, dan is het de moeite waard om te schaven. De houtvezels worden met een schaaf namelijk vlak afgesneden ipv gescheurd zoals met schuren gebeurd. Je kunt ook heel precies werken doordat je met schaven langzaam op de gewenste maat toe werkt. Een lade nauwkeurig in een kast passen, een lat nauwkeurig op lengte schaven, slecht aansluitende kasten netjes gelijk maken. Dat alles is met een schaaf vanzelfspekend, met machines dit je toch even te kijken. Je kunt met een schaaf ook een plank echt tot op de rand en in alle hoeken vlak en strak krijgen. Waar je met een schuurmachine toch algauw "weke" randen krijgt, kun je een rand zo strak schaven dat je je huid er aan openhaald. Na het afwerken kan je onder strijklicht vaak zien dat een geschuurd paneel naar de hoeken toe wegvalt, met een schaaf kan je dat voorkomen.

En dan de snelheid. Als je eens kijkt naar de schepen waar onze voorvaderen mee oorlog gingen voeren. Zo'n grote driemaster, helemaal opgetuigd met houtsnijwerk aan alle kanten, net alsof ze aan een parade mee gingen doen, zo'n schip werd in 3 maanden gebouwd! Als je met handgereedschap werkt moet je wel slim werken en stoppen met te denken als een machine. Niet zichtbare delen worden niet zo glad afgewerkt als de zichtkant. Je gaat niet alles afmeten maar markeert de onderdelen aan elkaar af. Zet een potloodlijntje en schaaf tot dat weg is, dan past het in 1 keer. Je moet ook bedenken dat wij in onze schuurtjes geen serieproductie doen. Met machines werken betekend ook veel instelwerk, er moeten hulpstukken gemaakt worden en proefstukjes om al die instellingen te testen. In de tussentijd was je met een schaaf al klaar geweest. En ondertussen ben je dan wel echt met hout bezig geweest en heb je je materiaal beter leren kennen.

En dan heb je nog het stofprobleem, de geluidsoverlast en het gevaar om je vingers te verliezen. Kortom je kunt de vraag beter omdraaien. Waarom zou je als hobbyist met machines willen werken?
 

mathieu

Oud hout
5 jul 2010
4.485
954
Riemst
Ik ga voor de combinatie van hand en machinaal. Beide kunnen elkaar perfect aanvullen. Moet je verschillende planken vlakken, dan stel je de machine in. Moet je slechts één of twee planken schaven, bijvoorbeeld omdat er eentje te kort was, dan bied de handschaaf ongetwijfeld een snelle uitkomst. Op maat zagen, enkele streken met de schaaf, en klaar.
Velen denken dat machines per definitie geen ervaring vereisen en altijd goed werk leveren. Dit is slechts gedeeltelijk zo. Iedere machine heeft zijn afwijkingen en tekortkomingen. Een goede vakman kent deze en weet deze te omzeilen.
Met handgereedschap is dit ook zo, hoewel het leertraject langer is. Maar eenmaal vaardigheden (of het nu hakken, slijpen, schaven of wat dan ook is) in de vingers zitten, wordt het leertraject voor nieuwe vaardigheden korter.
Wat zeker is dat bij de afwerking handgereedschap een voorsprong heeft op machines. Probeer maar eens een mm aan een zijde van een lade weg te halen met een electrische schaaf!
Maar zoals al zo vaak gezegd hier, scherp gereedschap is essentieel. Maar naar mijn mening is er weinig verschil tussen de beheersing van een schaaf tijdens het schaven (of een beitel) en de beheersing van de beitel bij het afwetten. Hulpmiddelen zijn er om tijdens het leerproces een goed resultaat te bereiken, maar naarmate de ervaring komt merk ik zelf dat ik ze minder nodig heb.
Ik klus al meer dan 30 jaar, en ondertussen 8 jaar doe ik vrij veel houtbewerking. Maar de laatste twee jaar heb ik heel veel bijgeleerd, enkel door het gebruik van handgereedschap. En de voldoening is groot, maar de weg is nog lang. Het zijn dingen die je niet zo een-twee leert.
 
D

Dulcimer

Guest
Goed begin Kees, daar had ik nog niet aan gedacht; 't antwoord op de vraag waarom je überhaupt een handschaaf zou gebruiken.
Ik heb nog 'n aanvullinkje t.a.v. elektrisch gereedschap; dat zijn die ellendige snoeren die zich in elkaar krullen, overal achter blijven haken ( waarbij ik vaak denk " dat moet je 'ns opzettelijk proberen, dat lukt je nooit" ), 't struikelen over 't snoer.
Kortgeleden gebruikte ik mijn oude boormachine waarvan de aan/uit knop soms blijft vasthangen waardoor ik 'm niet uit kan zetten. Ik had er een 20 mm. slangenboor in en de knop liet zich niet meer bedienen; ik moest de boor loslaten en het snoer draaide zich om de boormachine heen en brak doormidden ( de boormachine viel toen wel stil, dat wel).
Verder moet ik Mathieu wel gelijk geven; bij veel en zwaar werk ben ik ook blij dat ik een cirkelzaag heb; als je 2 meter eiken 15 x 15 met een schulpzaag zou moeten zagen is dat bepaald geen pretje.
Groet,
Frans
 

Okke

Actieve deelnemer
29 mei 2010
521
15
Voor mij is de combinatie van elektrisch en handgereedschap de gouden combinatie.
Elektrisch gereedschap zorgt voor de snelheid als er veel gezaagd, geschroeft etc. moet worden.
Handgereedschap blijf je nog houden voor het precisiewerk.
Ik moet wel zeggen dat het mij toch wel aardig tijd gekost heeft voordat het schaven uberhaupt lukte. En het kost mij nog steeds wel moeite om een stuk hout mooi en netjes te schaven. Maar goed, daarom zeggen we "al doende leert men" ;) .
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.