Hout plooien met vuur.

Hout plooien, je kan het op verscheidene manieren, waarbij de methode boven een open vlam wel de oudste is. Je gebruikt hiervoor twee vijanden, namelijk water en vuur.
Duizenden jaren geleden werden op deze manier de eerste boomstamkano's wat open gespalkt, eens de boomstamkano uitgehakt was werd ie onderste boven boven het kampvuur gehangen en werden er tijdelijke dwarse schoortjes in aangebracht die om de zoveel tijd wat werden aangeklopt. Resultaat van deze operatie, de boorden werden zachtjes naar buiten geplooid, zo kreeg de boomstam meer drijfvermogen, kwam stabieler op het water te liggen, en kon dus meer lading meenemen.

In de traditionele houten bootbouw word nog steeds naar deze methode terug gegrepen als er moet geplooid worden. Zeker bij (heel) zware secties is branden de enige mogelijkheid om deze balken te plooien.
Nog een voordeel van branden, het is een traag proces, het vervormen is beter beheersbaar, je kan de plank of balk tot op de mm de juiste kromming meegeven. Dat je bij het branden geen mallen nodig hebt is ook mooi meegenomen, alles gebeurt op het oog, dat vraagt dus wel de nodige leertijd, maar eens je er mee weg bent gaat het werken vlot.
Zeker in de restauratie zijn deze voordelen goud waard, omdat deze schepen en boten steeds gebrand werden is het heel lastig om deze vormen te reproduceren met een gestoomde plank. Gestoomde planken buigen te gemakkelijk, en zonder mal plooien levert nooit de juiste curve op, het gestoomde hout plooit niet in een mooie vloeiende curve, en dat sluit dan niet mooi aan tegen een gebrande plank.

Verleden week drie nieuwe delen gebrand voor in een oude bijboot, en dit als onderdeel van een komplete museale restauratie. Door de jaren heen was de kop in zo'n een slechte staat gaan verkeren dat nieuwe stukken inbrengen de enig overgebleven optie was.

Onderstaand een foto-impressie van het branden, en het uiteindelijke resultaat.
De stukken gang zijn alle 24mm dikte, de breedste plank is 280mm breed, de lengte van de twee buitenste gangen is 2300mm.
Nog op te merken valt dat het branden van één stuk gang een kleine twee uur vergt. De capaciteit van de batterij maakt niks uit in het proces Enkel het gewicht telde.

Mvg,

André

Attached files

En nog een foto langs onder, hier is mooi te zien hoe alle gangen dezelfde curve gekregen hebben.
Eens alles is afgewerkt kan het bootje er weer voor vele jaren tegen, en daar doen we het tenslotte voor.

Het bootje is een "walenboot met heve" en met heve bedoelt men het vlak dat doorloopt tot het bovenboord en daar eindigt op een klos. Een dergelijk bootje deed vroeger dienst als bijboot op een binnenschip, meestal op schepen die de Maas als voornaamste vaarwater hadden.

Mvg,

André

Attached files

Hallo Thom,

inderdaad, het is pas onbelast dat je de juiste vorm ziet, het gewicht aan de plank versnelt het brandproces, hier zeker omdat deze plank niet voldoende eigen massa heeft.
Dit brandprincipe werkt voor vele houtsoorten, maar niet voor allemaal. Tropische houtsoorten plooien heel slecht, reden hiervoor is de aanwezige kruisdraad.
Teak kan je wel plooien, maar het is zeker niet te vergelijken met Eik, het kost heel wat meer brandtijd, en je kan het minder ver buigen, het hout is stugger.
Traditioneel werden of worden voor het branden bijna altijd maar een paar houtsoorten gebruikt, Eik, Iep, etc. om de voornaamste te noemen. Maar Beuk bijvoorbeeld kan je ook goed branden, maar waar ga je het voor gebruiken? Het hout moet namelijk ook duurzaam genoeg zijn voor de toepassing als bouwmateriaal voor schepen, of voor de bouw van vaten.

Mvg,

André

schrijnwerker zei:

Zeer interessante materie die je met ons deelt.
Het resultaat mag er wezen.
Tot hoe ver kan je zo'n gang buigen met branden?

Klik om te vergroten...

Dat hangt een beetje af van plank tot plank, niet elke plank brand even gemakkelijk, sterker nog, er kan zelfs heel wat verschil zijn in branden tussen planken van dezelfde stam. En zowel bij branden als bij stomen moet je zoveel mogelijk de kwartierse planken mijden als je kort wil plooien, die plooien voor geen meter.
En dat is logisch omdat de houtnerf hier haaks op de plooirichting staat.

Maar gemiddeld genomen ga je met branden niet zo extreem plooien als bij het stomen. En daar is een reden voor, bij het branden warm je steeds één stukje van de plank op, de vezels kunnen dan ook enkel op dat plaatsje wat verschuiven. Een op maat gebrande plank bestaat dan ook uit allerlei korte stukjes curve, die samen zorgen voor een flinke bocht. Terwijl bij het stomen de hele plank opgewarmd word, en de vezels dan ook over een flinke afstand kunnen verschuiven met als resultaat soms heel korte bochten. Dit laatste weliswaar enkel met compressie, anders eindig je met twee stukken

Mvg,

André

ps: zware gangen of berghouten zoals op de Bataviawerf vergen soms 18 à 20u brandtijd, en dat met de sterke branders op vol gas.
De hierboven getoonde gangen kon ik branden met de waakvlam

Bij het branden van gangen word er in 2D gebrand, de gang moet meestal niet alleen een bocht maken, maar tezelfdertijd ook torsen, soms tot 45° en meer.
En dat lukt zonder al te veel problemen, het vraagt wel wat improvisatie om de rechte plank zodanig te belasten dat ie tezelfdertijd buigt en torst.

Op de kop van en te vervormen plank gezien kan je de kleinste afmeting ( de dikte) wel buigen en torsen, de breedste afmeting moet je op vorm zagen, dat plooit voor geen meter ( ook stomen gaat niet)

Daarom ook dat van elke gang eerst een mal moet gemaakt worden om de juiste afmeting nadien te kunnen uitsmetten op een geschikt schaaldeel.
Om een plank dus van de juiste vorm te kunnen voorzien ben je altijd gebonden aan een combinatie van twee bewerkingen, de breedte van de plank in de juiste vorm zagen, en de rest branden of stomen.

Mvg,

André