schaven, beitels, keerbeitels, slijphoeken (discussie)

ArtHarg

Post veel
9 jan 2009
1.810
1
Den Haag
www.artharg.nl
Ik heb 't stukje even onder handen genomen, want ik vond het Engels bijna net zo onbegrijpelijk als het Frans:

Als het noten warrig is, zoals de werkers zeggen, of als het golvende draad heeft, dan moet men het met een tandschaaf bewerken, een schraapschaaf, of een schaaf met dubbel ijzer. De tandschaaf is niet anders dan een gewone schaaf waar men een beitel in zet waarin men aan de achterkant zeer veel kleine kanaaltjes zijn gemaakt; men bevestigt hem als eender welke andere beitel, maar hij maakt alleen hele kleine gekrulde spaanders. Deze methode werkt uitstekend in al die gevallen waarin men op allerlei soorten hout heel dunne laagjes van een kostbaar hout wil lijmen. De schraapschaaf is een werktuig waarin het ijzer een hoek maakt van minder dan 55 graden [gerekend vanaf de verticaal], de normale hoek.

Als laatste, de schaaf met dubbel ijzer is een uitvinding die nog niet zo oud is en waarvan men zegt dat hij uit Duitsland afkomstig is. Het is gewoon een werktuig waarin men twee beitels plaatst, rug aan rug, de een op de ander, met de snijkanten tegengesteld: maar verder maakt de beitel dezelfde hoek als normaal.

Het onderste ijzer heeft de neiging veel hout af te nemen, zoals bij alle schaven en voorlopers [hee, "varlope"<=>"voorloper"?]; maar in dit geval zou het veel splinters uittrekken als de krul in het licht [mond?] treedt, omdat de krul de helling volgt. De snede van de bovenste beitel tilt de krul verder op van het snijvlak en dwingt het de helling te verlaten, waarbij het afgebroken wordt. Het moet niet zo zijn dat de twee snedes elkaar op één lijn ontmoeten. De onderste moet een klein beetje verder uitsteken. Hoe minder het uitsteekt, hoe minder uitbreeksels het zal maken, tot op het punt waarop je [très-unies] van eiken kunt schaven terwijl het nog bijna groen is. En dat is het beste bewijs dat men kan leveren, aangezien men weet dat niets zich zo slecht laat schaven als brandhout. We hopen dat onze lezers ons deze uitweiding vergeven, die op noten net zo van toepassing is als op andere houtsoorten.

Tenminste, dat is wat ik ervan maak ;-)
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Mooi vertaald. Die "rabot de bout" is een beetje een raadsel. Is het een schraapschaaf, een schaaf met steile bedding of een bevel-up, futselplank schaaf? Jij denkt dat de hoek (quarante cing = 45) vanaf de verticaal wordt gemeten, maar je kan ook, zoals gebruikelijk vanuit de horizontaal meten. De futselplank schaaf of steel mitreplane in het engels of de vergatthobel in het duits was in die tijd een infill schaaf met een bedding van zo'n 25 graden die vooral op de futselplank werd gebruikt. Omdat "bout" letterlijk vertaald einde betekent past dat wel in dit plaatje. Een schaaf die bedoeld is om kops hout (endgrain) te schaven. En die kan natuurlijk ook zoals tegenwoordig gebruikelijk voor moeilijk warrig hout gebruikt worden.
 

ornament

Post veel
29 nov 2011
2.440
536
Ik heb 't stukje even onder handen genomen, want ik vond het Engels bijna net zo onbegrijpelijk als het Frans:

De schraapschaaf is een werktuig waarin het ijzer een hoek maakt van minder dan 55 graden [gerekend vanaf de verticaal], de normale hoek.

Hoe minder het uitsteekt, hoe minder uitbreeksels het zal maken, tot op het punt waarop je [très-unies] van eiken kunt schaven terwijl het nog bijna groen is. En dat is het beste bewijs dat men kan leveren, aangezien men weet dat niets zich zo slecht laat schaven als brandhout.

;-)


Die "rabot de bout" is een beetje een raadsel. Is het een schraapschaaf, een schaaf met steile bedding of een bevel-up, futselplank schaaf? Jij denkt dat de hoek (quarante cing = 45) vanaf de verticaal wordt gemeten, maar je kan ook, zoals gebruikelijk vanuit de horizontaal meten. De futselplank schaaf of steel mitreplane in het engels of de vergatthobel in het duits was in die tijd een infill schaaf met een bedding van zo'n 25 graden die vooral op de futselplank werd gebruikt. Omdat "bout" letterlijk vertaald einde betekent past dat wel in dit plaatje. Een schaaf die bedoeld is om kops hout (endgrain) te schaven. En die kan natuurlijk ook zoals tegenwoordig gebruikelijk voor moeilijk warrig hout gebruikt worden.

Hallo allen,

Even mijn steentje proberen bij te dragen bij het oplossen van enkele kleine vertaalproblemen die er nog resten.
Over le rabot du bout: er staat "Le rabot de bout est un outils dans lequel le fer est incliné, moins que quarante-cinq degrés, inclinaison ordinair.
Geen futselplankschaaf dus maar een schaaf die volgens de letterlijke vertaling "een schaaf is met een mes dat op minder dan 45 graden , de normale hoek, staat". En ArtHarg heeft het juist. De Franstaligen rekenen vanaf de vertikaal. Dit is dus een schaaf met een een mes in steile hoek, volgens onze wijze van beschrijven ,met meer dan 45°, dus. Om warrig hout te schaven. Zeg maar met mes op bijvoorbeeld 60 graden.

Het statement, de thesis in deze tekst is dat er drie manieren zijn om warrig hout te schaven : het mes onder een steilere hoek, een gekarteld mes in een gewone schaaf ( 45° ) en ten slotte een schaaf met een schaafmes met een keerbeitel.

Ik zou het woord schraapschaaf niet gebruiken, dat heet "une raclette". En dat wordt niet aangehaald, behoort ook niet tot hun opsomming van drie manieren om warrig hout te schaven.

Zelf zou ik voor de definitie van "le rabot de bout" de grens wat hoger dan 45 graden (voor de Franstaligen kleiner dan 45°) leggen. Bijvoorbeeld Le guillaume de fil is een boorschaaf om met de draad mee te schaven. Overschakelend op onze uitdrukkingswijze voor de hoek waaronder de schaafmessen staan ( het gaat steeds over bij een houten schaven) staat het mes hier onder 55 graden. Bij le guillaume de bout , een boorschaaf om tegen de draad of bij warrige draad te schaven staat het mes verticaler, onder 75 graden.

La varlope is de reischaaf. En een voorloper noemt dan weer un riflard of ook wel een demi-varlope (letterlijk vertaald: een halve reischaaf )

La lumiere is letterlijk vertaald het licht , maar in verband met schaven is dit inderdaad , zoals AtrHarg schreef, de schaafmond.

Conclusie men beschrijft hier onder meer dat hoe dichter je de keerbeitel naar de snede brengt, hoe minder hout wordt uitgebroken. Très-unies: heel erg sterk verenigd.

Groeten,
Ornament
http://www.houtsnijden.eu
 
Laatst bewerkt:

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Hartelijk dank voor je inbreng. Ja, jullie leerden tenminste fatsoenlijk Frans op school. Bij mij is dat nooit een succes geweest.
 

ornament

Post veel
29 nov 2011
2.440
536
hoi Seek,

laten we het anders formuleren: de taalgrens ( Franstalig) is voor ons Vlamingen heel wat dichterbij . De kans dat we met Franstaligen te maken krijgen is hier dus ook heel wat groter. En dan wordt er bijna altijd in het Frans geconverseerd. En dan zal men gewild of ongewild door deze training hun taal en cultuur beter leren kennen. En indien er veel contact is met Franstaligen zal men zich op zijn minst wel leren behelpen, ongeacht het cijfer dat op het schoolrapport stond.

Ik vind dat het geschreven Frans trouwens behoorlijk verschilt van het gesproken Frans. En makkelijk is die taal niet.

Groeten,
ornament
http://www.houtsnijden.eu
 

ArtHarg

Post veel
9 jan 2009
1.810
1
Den Haag
www.artharg.nl
Ja, dank voor de verbeteringen. Mijn school-Frans is ook wat roestig ;-)

Ik had zo'n vermoeden dat het over een schaaf met steile hoek ging: de bout=>debout=rechtop. Of, zoals Seek al aangeeft: staand op een eind. Dat gecombineerd met "kleinere" hoek en het gebruik van York pitch (50°) voor warrig en hard hout... Inderdaad, je zit bij 45° nog niet direct op een schraapschaaf.
 

ornament

Post veel
29 nov 2011
2.440
536
Hallo allen ,

de stelling in het stuk van Salivet is dat er zijn drie manieren om warrig hout te schaven : schaven met een schaaf waarbij het het mes onder een steilere hoek is geplaatst, een schaaf met een schaafmes met een keerbeitel en ten slotte een gekarteld mes in een gewone schaaf ( 45° )

De eerste twee mogelijkheden zijn al uitgebreid aan bod geweest. Is er ervaring om te delen over de derde mogelijkheid ?


Jaren geleden zag ik een student in de muziekinstrumentenbouwopleiding aan het conservatorium in Gent bezig met een blokschaaf van Veritas met een getand blad erin om lastige esdoorn te schaven. Hij maakte een viool. Het was voor mij de eerste kennismaking met een getand blad onder lage hoek gebruikt.

Heeft iemand hier ervaring mee?

groeten,
Ornament
http://www.houtsnijden.eu
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Nee geen ercaring. Ik heb een houten tandschaaf van de franse Goldenberg. Maar die is vooral heel snel verstopt.
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.