van boom tot vaas

Jurriaan

Oud hout
1 jul 2009
3.225
647
Beneden Leeuwen
www.houtenschalen.nl
Ik zal nog eens wat foto's schieten van het begin van een vaas en e.e.a. toelichten - ter leering ende vermaeck, zeg maar.

2016-09-29-15-05-04-642.jpg
Van één van mijn houtzagende kennissen: een stuk veldesdoorn, loeizwaar.
Ik schat een 80 x 35-40 cm onderaan, bij de zijtakken nog meer.

2016-09-29-15-05-10-862.jpg
Een van de zijtakken is al half afgezaagd, vandaar dat ik het stuk voor natuurrandschaaltjes afgekeurd had.

2016-09-29-15-24-25-855.jpg
De bovenkant nadat de stam bij de zijtakken recht gezaagd is. Het gat is passend t.o.v. de stebcenter meenemer die de vaas straks gaat draaien. Zonder gat moet je maar hopen dat de klemkracht de stam op z'n plek houdt, met gat is dat een stuk veiliger. Het gat is zo'n 15 mm diep, de diameter is 32 mm geloof ik. Boren doe ik uit de losse hand met een Famag forstner-boor. De kleine inkeping rechts verwacht ik automatisch kwijt te raken met het maken van de bovenkant van de vaas.

2016-09-29-15-24-36-665.jpg
De stam is een beetje krom.

2016-09-29-15-42-42-834.jpg
Als er iets comfortabel is, dan is het wel een kettingtakel + zwenkkraan bij je draaibank. Ik schat het gewicht nu op een 50 kg. Aan het einde van de zwenkkraan de geavanceerde bevestiging van de led bouwlamp die me vaak een beetje helpt bij het in een vaas kijken. Tevens een zeer geavanceerde trillingsmeter, want voor dat je de draaibank iets voelt doen, zwiept deze al onaangenaam heen en weer.

2016-09-29-16-18-50-732.jpg
Na enige tijd is de vaas min of meer rond. De vorm bepaal ik in eerste instantie door alle inkepingen die ik niet in de vaas wil zien weg te draaien. Dat geeft de maximale omvang van de vaas, zodat ik met de vorm daarna nog alle kanten uit kan, terwijl de onbalans wel een stuk minder is.
Qua gereedschap gebruik ik hier een Ashley Iles Mario Rodriguez 3-in-1 tool, een zware vrij platte guts. Het handvat is een kort éénhands handvat, dus ik moet de leunspaan regelmatig verstellen - meer dan 2 cm over de leunspaan heen wordt oncomfortabel, maar tot die tijd vliegen de krullen er af. Bij inkepingen draai ik in het midden een kuil met een vrij dunne schalenguts, om te zien tot waar ik weg moet draaien. Ook het vlak draaien van de kopse kant rechts, waar de voet komt, is een werkje voor de schalenguts.

2016-09-29-16-19-11-463.jpg
De stam heeft een maand of drie buiten gelegen, dus er zitten al wat spannende vlekken in, en door het grote aantal zijtakken en de kromme stam zit er ook een aangename hoeveelheid moiré in.

2016-09-29-16-30-21-070.jpg
Aan de kant waar niet het gat voor de stebcenter zit, komt de voet voor in de vierklauw. Die vierklauw is 160 mm diameter, passend bij mijn draaibank, en slikt voeten van 20 mm diep. Zo hoef ik, als het hout hard genoeg is, zelden een bril te gebruiken. Uiteraard moet je de verleiding om het middenstukje waar de meedraaiende center in prikt helemaal weg te draaien weerstaan, dunner dan dit durfde ik niet.

2016-09-29-16-34-26-484.jpg
Bij het omdraaien van het blok komt de kraan weer goed van pas. Het gewicht is nu nog 37 kg. De definieve vorm maak ik pas als het blok in de vierklauw zit. Ten eerste draait die niet door, en de stebcenter wel als je flink spanen wegdraait over een zijtak heen, bijvoorbeeld. Ten tweede, als de voet niet perfect rond is, bijvoorbeeld omdat mijn stebcenter in een MK3-MK3 verlenging zit, of omdat ik de voet uit de losse hand niet perfect gedraaid heb, zul je altijd zien dat de vaas iets eiert in de vierklauw. In dit geval aan het uiteinde een 2-3 mm. Als de vorm er dan al helemaal in zit, moet je toch weer opnieuw beginnen....

2016-09-29-17-08-10-799.jpg
Eén van mijn meest geliefde hulpmiddelen bij het draaien van een vaas is een plankje, van ik geloof ongeveer 15x8 cm. Door het plankje op de contour van de vaas te zetten, kun je gemakkelijk zien of de ronding goed is. Staat het plankje stevig, omdat het op 2 punten steunt, dan is er iets mis. Is de ronding halverwege scherper, of is er een knik waar je verder ging nadat de leunspaan versteld werd, dan is dat ook goed zichtbaar.
Voor het draaien van de vorm gebruikte ik de eerder genoemde Ashley Iles beitel, een guts van CHWO (ik schat 25 mm breed, die wat langer is, en waar ik een langer handvat aan gemaakt heb, zodat ik ook iets verder van de leunspaan kan draaien) en een schalenguts, die een aanzienlijk langer handvat heeft. Vooral voor het subtiel maken van rondingen heeft de schalenguts als voordeel dat ik doordat ik hem onder mijn arm klem goed kan voelen hoe de ronding verloopt.

2016-09-29-17-34-43-585.jpg
2016-09-29-17-34-47-174.jpg
Het houtbeeld is spectaculair, maar omdat de draad door de vele zijtakken alle kanten op gaat, zijn er plekken waar ik toch vezels er uit ruk en straks 1-2 mm moet (weg)schuren. Bij zacht hout kun je proberen het hout te drenken in iets wat het steviger maakt (bv. Holzverfestiger, wat een soort van verdunde Schellak is, of 2 sekondenlijm). Dit hout is keihard en erg vast, voor mijn gevoel is het zelfs harder dan robinia, dus dat heeft weinig zin. Het wordt dus gewoon schuren. Misschien zelfs wel met korrel 60 ;)

2016-09-29-17-34-57-944.jpg
De hoeveelheid houtkrullen neemt snel toe.

2016-09-29-17-35-06-688.jpg
De vorm kan zich laten zien, vind ik.
 
Laatst bewerkt:

svenskapelsin

Actieve deelnemer
14 mrt 2015
524
32
Zweden-Delft
Ontzettend leuk zo'n verslag! Ben wel fan van zijtakken, mooie tekening en verkleuring geeft dit. Ik heb nog nooit een vaas gemaakt, met name het uithollen lijkt mij lastig vanwege het kopse hout. Ben van plan een guts hiervoor te gaan aanschaffen. Heb jij een voorkeur advies wat een tamelijk vergevingsgezinde guts is, gezien het uithollen voor mij nieuw is zal ik ook wel is een fout maken?
 

Jurriaan

Oud hout
1 jul 2009
3.225
647
Beneden Leeuwen
www.houtenschalen.nl
Gutsen worden over het algemeen gebruikt om dwars hout uit te hollen (schalen), voor kopshout heb je haken, ringtools en allerlei uithol-gereedschap (zie bv. die van Rolly Munro, of Exocet, of Hamlet Big Brother).
Met een guts kun je wel een beetje in kopshout werken, maar niet echt fijn. Een vaas uithollen met een guts is onbegonnen werk.
Een van de dingen die een guts niet heeft en uitholgereedschap meestal wel is een spaandiktebegrenzer. Diep in een vaas, waar je niet goed ziet wat je doet, wil je een vergevingsgezind stuk gereedschap. Een guts snijdt dikker en dikker tot er iets krak zegt binnen in een vaas. Persoonlijk bevalt de Rolly Munro me uitstekend. Maar zoveel draaiers, zoveel ideale uitholgereedschappen...
 
Laatst bewerkt:

svenskapelsin

Actieve deelnemer
14 mrt 2015
524
32
Zweden-Delft
Een guts snijdt dikker en dikker tot er iets krak zegt binnen in een vaas. Persoonlijk bevalt de Rolly Munro me uitstekend. Maar zoveel draaiers, zoveel ideale uitholgereedschappen...
Dat begrijp ik, maar je hebt referenties nodig om een mening te kunnen hebben. Ik zal tot de aanschaf over moeten gaan van een variant;). Zie dat Baptist ze verkoopt, dan kan ik op de open dag hier naar kijken.
 
Laatst bewerkt:

leendert

Actieve deelnemer
22 mrt 2010
166
3
Word een mooie vaas Jurriaan en je hebt er ook de juiste draaibank voor zie ik wel, dank ook voor het fotoverslag dat maakt het net even duidelijker.

gr Leendert
 
Natuurlijk geloven we allemaal niets van die afmetingen he! Die bank zorgt ervoor dat gigantische blokken hout maar klein lijken:D

Ik geniet telkens weer van je verslagen, elke keer weer geweldig mooie schalen en vazen!

Hoe droog je deze vazen? Lijkt me namelijk vrij lastig om deze zonder scheuren netjes te laten drogen?
 

Jurriaan

Oud hout
1 jul 2009
3.225
647
Beneden Leeuwen
www.houtenschalen.nl
Het blijft een experiment. Mijn 2 beuken vazen van de afgelopen tijd kregen beide een scheurtje, zo 1 mm breed en 5-6 cm lang, op de overgang voet/zijkant. Maar, bij het verder drogen trokken die scheurtjes ook weer dicht.

Ik ben er zo langzamerhand wel achter dat er 2 dingen een rol spelen: hoeveel werkt het hout bij het drogen en hoe gemakkelijk splijt het hout. In die zin is eiken geen gunstige combinatie, dat werkt best wel en splijt ook nog eens erg gemakkelijk. Beuken werkt wel, maar de vezels kleven aanmerkelijk beter aan elkaar dan bij eiken. Iepen bijvoorbeeld is ook goed te doen. Vaak komen er bij plekken met kopshout (zijtakken) of andere interessante stukjes wel kleine scheurtjes, maar dat doet aan de vaas als geheel niet af, vind ik.

Drogen doe ik door ze mee naar binnen te nemen, buitenkant in de olie, binnenkant volgieten met olie, wentelen tot de binnenkant volledig in de olie staat en dan het overtollige deel er weer uit laten lopen en daarna binnen even afnemen tot er geen plasje meer onderin staat. Eigenlijk niets bijzonders dus. Totnutoe is dat niet zo heel vaak misgegaan, alleen met eiken heb ik slechte ervaringen.
 
Laatst bewerkt:
  • Leuk
Waarderingen: olivier_a

Jurriaan

Oud hout
1 jul 2009
3.225
647
Beneden Leeuwen
www.houtenschalen.nl
Goed, we gaan verder. Hierboven was de buitenkant aan de orde, nu de binnenkant.
Van het schuren van de buitenkant heb ik geen foto's, veel te stoffig en met mijn stofmasker op fotografeert het ook niet lekker.

2016-10-01-11-22-30-676.jpg
Ik heb een hele grote boor, 48 mm doorsnede en 45 cm lang. Helaas wel met een MK4 konus, dus hij moet met een mk4/mk3 verloopstuk in mijn losse kop. De stabiliteit wordt daar niet beter van.
MK4 in mijn losse kop zou moeten kunnen (pinole 60 mm doorsnede) maar ik heb het nog niet gedaan...
De zwarte ring in het hout is waar ik de diameter van de adapter niet goed nagemeten had; omdat de boor alleen maar 45 cm diep komt, moest ik nog een stukje met de hand groter maken om dieper te kunnen boren. Ik vond al dat het behoorlijk ging stinken...

2016-10-01-11-22-43-558.jpg
Boren doe ik steeds met zo'n 5 cm, dan boor er weer uit en spanen er uit pulken. Als je dieper in 1x boort, wordt de boor warm, de spanen warm en op een gegeven moment schiet de konus los bij het terugtrekken uit het boorgat - en dat is heel onhandig. Verder is het zo dat warm boorgruis altijd erg corrosief is op het bankbed, dat gaat echt sneller dan houtsnippers, dus bij soorten als eiken, robinia e.d. heb ik de borstel steeds erbij.

2016-10-01-11-44-08-704.jpg
Als het gat er in zit, moet de vaas verder uitgedraaid worden. De rand, in dit geval zo'n 25 mm diep, doe ik met een guts, daarmee krijg ik toch het beste oppervlak.
Daarna gaan de uitholbeitels aan de gang, in dit geval een Rolly Munro kop op een 25 mm rondstaal, en een Zwitserse uitholbeitel 'Pitbull' op een 30 mm rondstaal.
Tijdens het uithollen is, zoals je hierboven ziet, het uitzicht niet zo denderend. Wel fijn van een draaibank met een grote centerhoogte en een lang bed is dat je prima op het bed kun zitten terwijl je uitholt.

2016-10-01-11-44-27-780.jpg
Vazen draaien is, in tijd verdeeld, vooral veel houtkrullen er uit halen. Nu valt dat nog wel mee, nu de leunspaan nog voor de vaas staat, maar straks steekt er een speciale leunspaan in de vaas, die nauwelijks ruimte laat voor mijn arm, en dus elke keer er uit geschoven moet worden, en wel voorzichtig, want dat ding met een grote zwieper er uit schuiven en dan de rand beschadigen (of erger, uitbreken) overkomt me nooit meer. Een andere tip is, om als de rand min of meer klaar is, deze vast te schuren inkl. de hoek aan de binnenkant, want je komt daar met je hand ontelbare keren langs om spanen weg te halen, en je haalt je hand uiteindelijk open anders.

2016-10-01-12-05-21-585.jpg
Ik werk in fasen, de 1e is wat ik nog met de normale leunspaan kan - in dit geval zo'n 17 cm diep. Eerst het grove werk, dan het lastige bochtje net na de rand en dan zorgen dat de wanddikte gelijkmatig wordt.

2016-10-01-16-18-02-557.jpg
Door de vorm van de rand, die binnenin recht naar beneden loopt, is het dikste stuk altijd bij de rand, waardoor je met de voeler de wanddikte alleen globaal kunt meten - in dit geval de dikte bij de rand minus een vinger. In de praktijk werkt dat prima, ik heb verschillende vingers, die dwars of net er tussen passen.

2016-10-01-16-50-47-663.jpg
Nu wordt het tijd voor een andere leunspaan, die wat dieper de vaas in kan.

2016-10-01-16-48-40-507.jpg
Zoals ik al zei, het is vooral krullen weghalen. Hier kon ik er nog net met mijn hand langs.

2016-10-02-09-03-16-741.jpg
Nu is een led bouwlampje wel handig, om in de vaas te kijken, die inmiddels tot zo'n 35 cm is uitgehold.

2016-10-02-11-02-36-096.jpg
De 'kleine' vazenleunspaan is vervangen door de 'grote', die 50x30 mm is en 48 cm diep de vaas in kan. Nu merk ik de voordelen van een 52 mm diameter leunspaan....
Op de achtergrond van links naar rechts de Rolly Munro beitel, een schraper en de Pitbull.

2016-10-02-11-28-52-215.jpg
De uitholbeitel glijdt niet zo goed op de leunspaan als die vol met houtsnippertjes ligt, dus nadat ik met de hand de grove spanen er uit haal, blaas ik vaak nog even het losse gruis er uit. Zo'n extra lange buis is dan wel fijn.

2016-10-02-11-32-48-727.jpg
De wanddikte van deze vaas is niet zo heel dun, ik heb gekozen voor ongeveer 11 mm. Dat is gebaseerd op dit geinige kuiltje bovenaan de vaas, wat ik niet in een gat wilde veranderen. Alles wat ik van veldesdoorn heb gelezen, is het hout dat niet heel veel werkt, en ook de schijven die ik van de stam afgezaagd heb waren niet zo heel erg gebarsten.

2016-10-02-11-58-05-314.jpg
En zo ziet de bodem er van binnen uit. Hier kan nog wel iets aan geschuurd worden, maar niet zo heel veel. Bovenaan kom ik met een haakse boormachine een heel eind, dus de bovenste 10-15 cm zijn redelijk glad. Onderaan heb ik een schuurschijf van 75 mm in een lager aan een bezemsteel, die als je hem in een draaiende vaas tegen de wand duwt mee gaat draaien, en waarmee je daardoor kunt schuren. Nadeel is dat het hout binnenin vochtig is en dat het schuurstof tijdens het draaien nergens heen kan, dus frequent stoppen en uitblazen is het devies.

2016-10-02-14-20-55-011.jpg
2016-10-02-14-26-49-777.jpg
Als de buitenkant en de binnenkant geschuurd zijn, is het tijd op de voet af te werken. Ik heb een stuk boomstam voorzien van een konisch voetje voor in mijn vierklauw, en die ronde paal past in de vaas, zodat de bodem in geklemd wordt tussen die paal en de losse kop. Als dat allemaal een beetje recht ingeklemd wordt, kun je de vaas-onderkant zonder problemen afmaken. Hier is wel waar je problemen krijgt met hout dat aan de lucht bijkleurd, zoals essen of hazelnoot. Er ontstaat dan een kleurverschil tussen de vaas, die al klaar en geschuurd is, en het hout dat hier nog tevoorschijn komt en 'vers' is, nog nooit aan de lucht is blootgesteld. Vooral essen kan hierin knap frustrerend zijn. Ik heb van een Duitse Drechslermeister gehoord dat de hele vaas dompelen in een ton met water gedurende 24 uur dit kleurverschil bij essen zou moeten verhelpen.

Gelukkig heeft dit veldesdoorn geen kleurverschil.

2016-10-02-14-32-58-380.jpg
Omdat dit hout heel 'vast' is, met een constante hardheid en ik dus een spiegelglad oppervlakte kon krijgen, heb ik het hoogglans gepoetst, met schuurvlies in korrelgroottes 400/800/1500/2500/4000.

2016-10-02-14-43-26-492.jpg
Het laatste stukje waar de voet geklemd werd, moet met de hand weggeschuurd worden, en daarna is de vaas klaar.

Ik heb hem mee naar binnen gekomen, en inmiddels staat hij 1x in de olie. Foto's van de vaas als hij klaar is volgen later.
 
Laatst bewerkt:

Roestige Spijker

Post veel
5 okt 2013
1.198
118
52
Landgraaf
Zeer mooi verslag Jurriaan.
Ook zeer leerzaam voor mij, gezien ik ook ben gestart met uithollen.
Ben echt benieuwd naar het eindresultaat....... nu ook al een zeer geslaagde vaas.
 
P

Pel

Guest
Mooi leerzaam verslag van het maken van een vaas, bedankt voor de mooie reportage Jurriaan.

Groet Pel.
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.