Restauratie van een kanna (japanse schaaf)

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.711
813
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
Na afloop van de workshop japanse schaven slijpen kreeg ik van Sebastian een oud gesmeed en gelamineerd schaaf mes van een Kanna.
De dai (schaafbody) was er niet meer bij zo ook het keermes ontbrak. Even later kreeg ik ook een oude dai niet behorend bij het mes.

IMG_3676.jpg

Op deze workshop kwam ik voor het eerst in aanraking met echte japanse schaven!! Ik had zelf al wel een japans achtig trek schaafje gemaakt maar dan op de westerse manier. Wist ik veel dat het schaafmes de keg is en het schrapen van holte's in de zool. Ook heb ik een aantal eigen gemaakte schaven gemaakt op trek en duw. De japanse manier is een hele andere benadering van het schaven. Doordat je met drie raakpunten(bij langere schaven meer) werkt en een ander zwaartepunt hebt snijd de schaaf zo veel mooier wat gelijk de reden is waarom japaners zo veel aandacht aan het staal, scherpen en slijpen geven. Begreep van Sebastian dat de dai(schaafbody) een aantal jaren meegaat maar dat het schaafmes generatie op generatie word door gegeven, vaak is het dus zo dat bij oude Kanna het schaafmes nog ouder is. Bij onze westerse schaven is het zo dat het zwaartepunt van de schaaf veel hoger ligt en doordat wij duwen geven wij meer druk op het hout oppervlak wat betekent dat we bij een enigzins bot schaafmes toch kunnen schaven.

Maar goed ik ben gestart tijdens de workshop om het vlak (de spiegel, ura) te slijpen met een watersteen korrel 3000. Alle vlakken die dof zijn liggen lager dus die moeten omhoog geklopt worden. Het schaafmes bestaat uit een hardstaal een een zachter staal. Door nu op de plekken die dof zijn omhoog te brengen d.m.v. hameren op het zachte staal komt het hardere staal iets omhoog.
Werkelijk briljant!!! die japaners gaan dus geen goed staal weg slijpen maar zorgen er voor dat de lage spots iets omhoog gebracht worden zodat er bij minimale afname toch een vlakke spiegel ontstaat, geniaal!!

Sommige japanse afstel hamertjes hebben aan een kant een vlakke kop en aan de ander kant een puntkop, deze puntkop gebruiken ze dus voor het opwerken van het vlak. Ik heb gelijk maar van een oude bankhamer (300 grams) zo'n hamertje gemaakt.

IMG_3730.jpg

IMG_3731.jpg

Helaas was er op de dag vd workshop niet voldoende tijd om het schaafmes te vlakken en te slijpen, dit heb ik dus maar in mijn eigen werkplaats gedaan, het vlakken was klaar ben dus begonnen met de vouw opnieuw te slijpen, handmatig dit soort staal mag absoluut niet met een rond draaiende(electr.) steen gedaan worden aan het vlak van de vouw kun je namelijk de ziel zien van de twee staalsoorten(?).

IMG_3680.jpg

Eindelijk was het mes naar mijn zin en heb ik de dai aangepast zodat het schaafmes er netjes inpaste met echter wel een hele grote mond opening.
Een stuk mee geschaafd maar kreeg maar geen fijne krullen en kon het schaafmes niet fijn genoeg afstellen (zat te los)
Dan maar besloten om een nieuwe op gelijmde zool aan te brengen, hiertoe de oude zool gevlakt zodat ik de nieuwe zool kon aanbrengen.

IMG_3681.jpg

IMG_3688.jpg

Voordeel van het oplijmen van een nieuwe zool is dat ik het schaafmes strakker passend kon maken en dat ik een minimale mond opening kon maken.
Hier de eerste fijne schaafkrul zonder keerbeitel.

IMG_3692.jpg

Nu nog het maken van een keer beitel hiertoe een stuk van een staalstrip(constructie) gezaagd en op maat gemaakt. een vouw aan de onderzijde gemaakt en de achterkant gevlakt. Vervolgens de bovenhoeken om gesmeed.
Ook de keerbeitel bij een japanse schaaf is weer erg geniaal(japanners) je moet eerst de beitel fijn stellen en dan kan je onafhankelijk van het schaafmes de keerbeitel op tiende van een mm fijn afstellen. De keer beitel is altijd breder als de snede zodat je precies kunt zien op welke afstand hij van de snede zit(door aan de onderzijde van de schaaf in de schaafmond te kijken) of door te schaven. Zit de keerbeitel te hoog een paar zachte tikjes aan weers zijde, te laag lossen door zachte tikjes op de achterzijde van de schaaf. Ook weer zeer briljant!!!

IMG_3689.jpg

IMG_3693.jpg

Het maakt echt een wereld van verschil hoe de keerbeitel staat geen wonder dat die japanners zoveel micron kunnen schaven!!

De zool hol geschraapt zodanig dat er drie raak vlakken ontstaan(bij langere schaven meerdere raakvlakken), natuurlijk moet je wel eerst de zool vlakken.
Op de volgende foto zie je duidelijk de drie raakvlakjes bij de neus van de schaaf, bij de mondopening en achter de mond opening.

IMG_3699.jpg

De losse onderdelen van de schaaf ik weet niet hoe het schaafmes en de keerbeitel heten in het japans maar de schaafbody heet Dai

IMG_3732.jpg

Ben echt heel blij met deze (gekregen) Kanna er gaat echt een hele nieuwe wereld voor mij open ik schaaf al 28 jaar handmatig maar deze benadering is een openbaring, dat wil overigen niet zeggen dat japanse schaven beter schaven maar dat ze simpelweg op een andere manier werken. Ga me in ieder geval verdiepen in deze materie en vind het leuk om deze technieken me eigen te maken. Je kunt met een scherpe Kanna zonder veel kracht heerlijk schaven en de controle over de schaaf is zeer natuurlijk en makkelijk eigen te maken (vele malen makkelijker als het leren schaven met westerse schaaf) In mijn beleving :)

Groetnis, Roeland

O ja er staat een filmpje hiervan op YT met aan het einde wat bewegende beelden (voor Rendew) https://youtu.be/1ChYrZMCXHg
 

mathieu

Oud hout
5 jul 2010
4.485
954
Riemst
Mooi verslag.
Ik hen enkele jaren geleden de kans gehad om een 'sample plane' met een beitel uit Togo Reigo staal te kopen.
Het was de eerste beitel die de Japanse smid gesmeed had uit dit staal en daardoor betaalbaar.
Bij deze schaaf is de keerbeitel zelf ook uit gelamineerd staal gemaakt, inclusief een ura.
Die keerbeitel is dan ook nog een vlijmscherp te wetten.
En misschien nog een weetje. Voor de dai wordt hout uit oude voorraden gebruikt. Ik heb ooit ergens gelezen dat het hout 60 jaar had gelegen voordat het verwerkt wordt.
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.