Nee, want slaolie is geen drogende olie.
Even een aantal misverstanden uit de weg helpen: slaolie is geen lijnolie. Slaolie is een generieke naam voor (goedkope) spijsolie (eetbare plantaardige (of dierlijke) olie). Tegenwoordig is het meestal sojaolie (een van de goedkoopste spijsoliën) of raapolie, maar het kan ook pindaolie (arachideolie) of zonnebloemolie bevatten. De belangrijkste eigenschappen voor de 'producent' zijn prijs en smaakneutraalheid. Lijnolie voldoet aan beide eisen niet en zal dus nooit in slaolie terechtkomen, althans niet in de 'normale' supermarktkanalen. Als jouw natuurvoedingswinkel een lijnolie als slaolie verkoopt moeten ze dat zelf weten, maar dat betekent niet dat je de termen gelijk mag stellen. in het normale spraakgebruik is slaolie 'nooit' lijnolie...
Een drogende olie is een olie die een minimaal gehalte aan meervoudig onverzadigde vetzuren bevat, en daardoor gevoelig is voor oxidatie aan de lucht, gevolgd door polymerisatie van de geoxideerde olie - het 'harden' of 'drogen' van de olie. De mate van onverzadiging wordt/werd meestal bepaald en uitgedrukt door middel van het joodgetal, de hoeveelheid jodium die met een bepaalde hoeveelheid olie reageert. Er zijn maar weinig echt drogende oliën - lijnolie, tungolie zijn de belangrijkste. Daarnaast zijn er semi-drogende oliën, oliën die wel voldoende onverzadigdheden bevatten om langzaam te polymeriseren maar niet voldoende om van die eigenschap gebruik te maken (mijn definitie...), zoals sojaolie, walnootolie. De meeste spijsoliën zijn voornamelijk verzadigd of enkelvoudig onverzadigd, en bevatten niet voldoende meervoudig onverzadigde vetzuren om zinvol uit te harden. Lijnolie bevat veel 3-voudig onverzadigde vetzuren (linoleenzuur) en tungolie bevat geconjugeerde 3-voudig onverzadigde vetzuren, en reageert daardoor nog sneller met zuurstof.
Echter, zonder siccatief ('droogversneller') droogt een rauwe lijnolie nog steeds niet snel genoeg om zinvol als afwerking (of verfmedium) bruikbaar te zijn. Daar zijn in de loop van de geschiedenis veel oplossingen, sommige beter dan anders, voor bedacht, zoals het koken van de olie (standolie) of het behandelen met hete lucht ('blown oil', weet even niet hoe dat in NL heet), waardoor de olie gedeeltelijk voorgepolymeriseerd wordt en de vernetting door zuurstof uit de lucht na gebruik ook sneller gaat, of het gebruik van metaalzouten om de reactie met zuurstof te versnellen (katalysatoren). Vroeger werden daar anorganische zouten voor gebruikt, die eerst met de aanwezige vrije vetzuren moesten reageren om een zinvol siccatief te vormen - vandaar 'gekookte lijnolie', de olie moest met die zouten gekookt worden om die vetzure zouten (feitelijk zepen) te vormen. Tegenwoordig bestaan siccatieven uit reeds voorgevormde organische zouten, en kan zo'n siccatief, zeker als het reeds als oplossing wordt aangeboden, zonder koken aan een rauwe lijnolie toegevoegd worden om er een 'gekookte' lijnolie van te maken. Feitelijk is die naam dus niet meer correct, maar betekent het gewoon 'gekatalyseerde' lijnolie.
Vroeger bestond zo'n siccatief voornamelijk uit loodzouten. Dat mag allang niet meer, en ook cadmium mag meen ik niet meer. De huidige siccatieven bevatten meestal mangaan, zink, en/of zirconiumzouten. Geen van die metalen zijn erg toxisch en er is dus geen gezondheidsgevaar verbonden aan het gebruik van siccatieven (de oplosmiddelen, zelfs al is dat terpentijn of citrusolie) zijn bij langdurige blootstelling (inademing) echt gevaarlijker). Daar komt nog bij dat bij uitharding van de olie de metaalzouten worden opgenomen in de polymeermatrix en daarmee geïmmobiliseerd worden - niet meer beschikbaar zijn voor blootstelling. Daarmee wordt een eventueel gezondheidsrisico nog verder gereduceerd.
Gekatalyseerde drogende oliën _kunnen_ spontaan ontbranden bij 'broei' (geen echte broei, want het is een chemische reactie, maar het effect is hetzelfde. Echte hooibroei is het gevolg van fermentatie door bacterien - ik blijf het fascinerend vinden dat daarbij zoveel warmte kan vrijkomen dat een stapel hooi vervolgens in de hens gaat...). Daar moet je wel wat voor doen - je moet voor een heel groot contactoppervlak met de lucht zorgen, en een manier om de ontstane warmte vast te houden. Daarom ook dat een stapel in olie gedrenkte lappen de belangrijkste bron van dergelijke branden is. Een niet-gekatalyseerde olie zal normaliter niet voldoende sterk reageren om broeibrand te veroorzaken. Ik zal niet zeggen dat het per definitie onmogelijk is, maar ik acht het redelijk onwaarschijnlijk dat je met rauwe lijnolie broeibrand kunt veroorzaken.
Koud geperste lijnolie is feitelijk een 'misnomer'. Lijnzaad is niet zonder warmtebehandeling te persen. Het lijnzaad moet altijd voor het persen verhit worden om de oliecellen stuk te maken en het zaad persbaar te maken. Koud-geperste lijnolie is olie die na het 'roosten' van het zaad geen verdere hittebehandeling, tijdens of na het persen heeft ondergaan. De overblijvende perskoek bevat nog steeds olie. Daar kun je verschillende dingen mee doen - veevoer van maken (de klassieke lijnzaadkoeken die vroeger als krachtvoer tijdens het melken aan koeien gegeven werden), verhitten en nogmaals persen (dat is dan heetgeperste olie), of met een oplosmiddel extraheren (dan wordt de olie volgens mij alleen nog maar voor industriële doeleinden gebruikt). Alle min of meer ambachtelijk geperste lijnolie is 'koudgeperst' (om die term maar even te blijven hanteren), of die nu bij de natuurwinkel of bij de Appie in het schap staat, of dat je m bij een oliemolen koopt. Een rauwe lijnolie die je bij bijvoorbeeld de Gamma haalt is hoogstwaarschijnlijk ook geperst - koud of warm - maar uit mindere kwaliteit lijnzaad.
Even een draaibank geleend en de eerste proefjes opgezet
