Keukenmes Olijf 1

Bruin

Actieve deelnemer
26 aug 2014
73
0
Leeuwarden
Hoort het hier thuis of niet...
Het aandeel hout is aanzienlijk bij dit projectje dus toch maar geplaatst.
(hij past ook prima naast de mooie creaties van Henkverhaar)

Het maken van een eigen keukenmes stond al een tijdje op de wensenlijst.
Van mijn broerlief kreeg ik een prachtig stuk olijfhout dus met alle onderdelen in huis maar eens de stoute schoenen aangetrokken:

De werkwijze:

- Ruwe vorm uitsnijden uit een oud zaagblad met de haakse slijper.
- Vorm naslijpen en blad uitdunnen. Dmv een haakse slijper met afbraamschijf en uitdunnen middels een schuurschijf)
- Gaten boren voor de bevestiging van het handvat.
- Blad harden en vervolgens temperen.
Het blad in een gevulde brikettenstarter opgestookt totdat het niet meer magnetisch was en vervolgens in de motorolie gekoeld. Het blad was hierna zo hard als een vijl. Na het twee keer twee uren temperen in een oven van 250 graden was het staal weer zacht genoeg om bewerkt te worden.
- Blad opschonen en slijpen en polijsten. (Slijpschijf, schuurpapier van 120 tot 1200 en afwetten op coticule en leer)
- Hout selecteren, zagen, voorboren en inzagen.
- Messing klinken snijden
- handvat en klinken monteren (2 componentenlijm)
- Handvat in model snijden en schuren
- Olijfolie op het handvat (hoe kan het ook anders op olijfhout)

Het mes is inmiddels volop in gebruik.
Ik denk ondertussen na over een tweede...


In beeld:
IMG_7340.jpg
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Leg eens uit dat van die brikettenstarter? Dat klinkt wel handig. Gewoon half vullen, aansteken, wachten tot het mooi door en door gloeit en dan het staal er boven op leggen?
 

henkverhaar

Oud hout
20 jan 2011
4.829
887
Nijswiller
www.buroverhaar.nl
Ja. Houtskool werkt volgens mij beter dan briketten hiervoor - worden wat heter. Een brikettenstarter werkt als een passieve schoorsteen en zorgt dus voor het door het vuur zelf aanzuigen van lucht, en dus voor een heter vuur dan gewoon een los houtvuurtje - geen noodzaak voor een blaasbalg oid. Ik leg wel het staal tussen de gloeiende kolen.

Het is low-tech harden, en ik heb zelfs niet eens een magneet gebruikt, maar gewoon naar de kleur gekeken. Overigens is die magneet-test niet failsafe. Voor de meeste staallegeringen geldt inderdaad dat de curietemperatuur gelijk valt (of ongeveer gelijk valt) met de temperatuur waar het materiaal overgaat in de austeniet-vorm, maar er zijn (exotische) legeringen waar dat niet voor geldt...

Omdat mijn mesjes zo klein waren durfde ik het wel aan om het quenchen gewoon in een glazen pot met slaolie (afgewerkte olie van het oliebollenbakken) te doen.
 

Bruin

Actieve deelnemer
26 aug 2014
73
0
Leeuwarden
@Henk:
Dat cirkelzaagblad was tandeloos, voorhanden, recht en koolstofhoudend dus dat was snel gekozen.
Met dit idee had ik al een oud zaagblad achteruitgelegd.

@Seek:
Ik heb de starter gevuld met briketten en het mes er rechtop ingezet.
Vervolgens boven een aanmaakblokje aangestoken en laten opwarmen.
Zodra er genoeg "gloei" in zat een luchtbedpomp onder gezet en de temperatuur op laten lopen tot het staal geel/wit was.
Getest met een magneet of het voldoende warm was en hierna in de olie.
Vrijwel direct daarna in de oven op 250 graden...

Tip: Zorg wel dat de olieresten er zoveel mogelijk af zijn voordat je het mes (in je keuken) in de oven legt anders ruikt je oven "minder fris"
Dus het hete mes even met een paar oude doeken afpoetsen.
:rolleyes:
 

roeliepoelie

Actieve deelnemer
6 sep 2011
504
3
Ziet er zeer mooi uit, dit mes.
Kun je misschien dat 'messing klinken snijden' uitleggen?
Zijn dat speciale messing bussen die je er van twee kanten inslaat en daarna afsnijd/vlakschuurt?

En dan over dat harden, Als ik het dus goed begrijp dan ga je eerst het blad in het vuur harden (demagnetiseren). Waarom is dat, wat is het doel daarvan.
En als ik het dan goed begrijp dan moet je daarna het mes weer zachter maken, zodat je het goed kunt slijpen.

Vind dit ook wel zeer interessant, een oud cirkelzaagblad heb ik hier nog wel liggen, en ook een brikettenstarter.
 

Seek

Oud hout
10 mei 2009
2.676
3
Bedankt voor de tips over de briketten starter. Ik heb al wel eens wat geprobeerd met een gasbrander maar het is lastig de zaak heet genoeg te krijgen. En dat barbeque ding heb ik al staan, gebruik het tegenwoordig altijd om de bbq aan te steken. Toch eens kijken of het mij ook lukt om staal te harden.

Roelie, eigenlijk is het heel simpel. Je verhit het staal tot het rood/oranje gloeiend is. Dan gaan al de atoompjes heel zenuwachtig door elkaar rennen en krijg je eigenlijk een nieuwe harde staalsoort. Je laat het dank snel afschrikken in olie zodat het zo snel afkoelt dat de atoompjes niet terug kunnen rennen naar hun oude plek en de hardheid bewaard blijft. Het is dan glashard en dus breekbaar. Door het op zo'n 200 graden langere tijd te ontlaten ontspant het staal zich weer een beetje, nogal wel heel behoorlijk hard maar ook flexibeler.

De praktijk zal vast een stukje ingewikkelder zijn. Vergeet ook de veiligheid niet.
 

roeliepoelie

Actieve deelnemer
6 sep 2011
504
3
Oke, bedankt voor deze heldere uitleg. Lijkt me ook zeker iets om eens te gaan proberen.
Nu ben ik alleen nog wel benieuwd naar de messing klinken. Koop je die zo kant en klaar, of zijn het gewoon ronde bussen die je er in slaat en vast zet met epoxy ofzo?
 

Bruin

Actieve deelnemer
26 aug 2014
73
0
Leeuwarden
@seek: Fantastisch uitgelegd!
Met zo'n brikettenstarter is een ideaal compact smidsvuur te maken.
Met de gasbrander kun je ook nog wel wat hogere temperatuur te behalen.
Zoek even op "soup can forge" op youtube.

@roeliepoelie
De "klinken" zijn gemaakt van een messing staaf.
hier heb ik drie korte staafjes vanaf gesneden in dikte van het handvat en net als het handvat met 2 componentenlijm vastgezet.
Bij het schuren komen deze mooi vlak met het hout.
 

Swave

Actieve deelnemer
19 sep 2013
145
1
Rotterdam
Ik schijn hier wat vanaf te weten als afgestudeerd materiaalkundige aan de TU ;) Je krijgt geen hardere staalsoort maar een andere structuur van de atomen in het staal (martensitisch). De atomen passen bij deze temperatuur op een andere manier in elkaar als op kamertemp. Beetje hetzelfde als het verschil tussen grafiet en diamant, zelfde spul maar andere creer parameters. Als je dit staal dan snel afkoelt zitten (een deel van) de atomen inderdaad in een structuur die eigenlijk niet kan >> interne spanningen >> keihard maar bros. Door te ontlaten op bv 200graden zet je een deel van het martensiet om naar een minder brosse fase (bv ferriet) en creeer je een mengsel tussen heel harde en brosse delen en zachte maar taaie delen en heb je een combinatie van hard maar taai die voor je toepassing genoeg is. Afhankelijk van de tijd die je kiest en de ontlaat temperatuur kun je door de verschillende combinaties de gewenste combinatie van hard en taai kiezen.

O ja, mooi mes ;)
 

roeliepoelie

Actieve deelnemer
6 sep 2011
504
3
Interessant Swave.
Dus als ik een 'Outdoor' mes wil maken, dus een mes waar bv. ik ook af en toe op de achterkant ga slaan met een stuk hout,dan moet ik taaier staal hebben. Dit krijg ik dan door op lagere temperatuur te 'ontlaten'. bv 150 graden, of is die 200 graden zobiezo wel een goede temperatuur, maar dan langer. ipv 2 uur in de oven, 3 uur?
Of praat je dan over meerdere uren in de oven?
Vind de materie die jij vertelt ook wel zeer interessant.
Wil eerdaags eerst eens een mes proberen te maken zoals de topic starter en in het andere topic van Henk
 

Roeland

Post veel
22 feb 2009
1.711
813
Akkrum
www.meubelmakerijbrekelmans.nl
@ Bruin, twee zielen een gedachte, mooi gemaakt en een heldere uitleg.

Hier 3 fotootjes van een aantal messen die ik gemaakt heb waaronder m;n laatste project een klapmes (zakmes) eerste mes is uitgevoerd in burley oak en de andere in olijfhout. Het tweede mes is in gebruik in de keuken en het lemmet krijgt hierdoor een mooi patina. Cirkelzaagblad staal roest snel dus goed schoon houden is het devies.
Het lemmet van het klapmes is van een oud zakmes van Homij.
IMG_2298.jpg

IMG_2378.jpg

IMG_2419.jpg

gr, Roeland
 

henkverhaar

Oud hout
20 jan 2011
4.829
887
Nijswiller
www.buroverhaar.nl
Oke, bedankt voor deze heldere uitleg. Lijkt me ook zeker iets om eens te gaan proberen.
Nu ben ik alleen nog wel benieuwd naar de messing klinken. Koop je die zo kant en klaar, of zijn het gewoon ronde bussen die je er in slaat en vast zet met epoxy ofzo?
IK gebruik gewoon messing rondstaaf. 4 mm. Dan boor ik 4mm gaten in het staal (in de volledig ontlaten staat...), en daarna ook in het hout. dan worden stukjes messing rondstaaf gewoon meegelijmd met het lijmen van het handvathout.

- - - Updated - - -

Ik schijn hier wat vanaf te weten als afgestudeerd materiaalkundige aan de TU ;) Je krijgt geen hardere staalsoort maar een andere structuur van de atomen in het staal (martensitisch). De atomen passen bij deze temperatuur op een andere manier in elkaar als op kamertemp. Beetje hetzelfde als het verschil tussen grafiet en diamant, zelfde spul maar andere creer parameters. Als je dit staal dan snel afkoelt zitten (een deel van) de atomen inderdaad in een structuur die eigenlijk niet kan >> interne spanningen >> keihard maar bros. Door te ontlaten op bv 200graden zet je een deel van het martensiet om naar een minder brosse fase (bv ferriet) en creeer je een mengsel tussen heel harde en brosse delen en zachte maar taaie delen en heb je een combinatie van hard maar taai die voor je toepassing genoeg is. Afhankelijk van de tijd die je kiest en de ontlaat temperatuur kun je door de verschillende combinaties de gewenste combinatie van hard en taai kiezen.

Maar dat mag je dan toch gewoon een hardere of minder harde staalsoort noemen? ;) Of versta jij onder 'staalsoort' in strikte zin alleen verschillende legeringen? In dat geval moet je het bij harden inderdaad over 'structuren' hebben. Maar dat blijft semantiek...

- - - Updated - - -

Interessant Swave.
Dus als ik een 'Outdoor' mes wil maken, dus een mes waar bv. ik ook af en toe op de achterkant ga slaan met een stuk hout,dan moet ik taaier staal hebben. Dit krijg ik dan door op lagere temperatuur te 'ontlaten'. bv 150 graden, of is die 200 graden zobiezo wel een goede temperatuur, maar dan langer. ipv 2 uur in de oven, 3 uur

Voor taaier moet de temperatuur waarbij je tempert hoger zijn - hoe hoger de temperatuur, hoe minder hard staal er 'overblijft'. De tijd is vooral van belang voor het bereiken van een 'evenwicht'. Bij de mesjes zoals ik ze heb gemaakt - van heel dun staal, kun je korter temperen dan bij een outdoormes van 5 mm dik staal. Overigens is voor outdoormessen de keuze van de legering ook erg belangrijk.
 

jaap

Moderator
9 mrt 2008
5.045
1.674
Terkaple
www.woodworking.nl
Wat een schitterende serie posts en ik sta elke keer weer verbaasd van de hoeveelheid kennis die er op ons forum is. Een mes maken staat ook al een hele tijd ergens op mijn like to do lijstje, maar ik kwam nooit verder dan het bekijken van sites die messen blanks verkopen. En dan zijn er onder ons 2 die onafhankelijk van elkaar een cirkelzaagblad versnijden, harden, temperen en slijpen. Prachtig!

jaap
 

ArtHarg

Post veel
9 jan 2009
1.810
1
Den Haag
www.artharg.nl
Maar dat mag je dan toch gewoon een hardere of minder harde staalsoort noemen? ;) Of versta jij onder 'staalsoort' in strikte zin alleen verschillende legeringen? In dat geval moet je het bij harden inderdaad over 'structuren' hebben. Maar dat blijft semantiek...
Een dode zebra is nog steeds een zebra en geen paard :) Maar vergelijk het met 1-propanol en 2-propanol. Het enige verschil is dat de OH-groep op een andere plek zit. De compositie is hetzelfde. Of met cis-2-buteen en trans-2-buteen. Het is beide 2-buteen maar je zou het wel verschillende stoffen noemen, toch?
 

Bruin

Actieve deelnemer
26 aug 2014
73
0
Leeuwarden
@Roeland
Prachtig uitgevoerd.
Vind het koperen busje op de eerste foto een mooi detail (wat ik graag van je "leen" :D )

@Jaap
Wat was die uitspraak ook alweer: "Great minds think alike" of was het "Waar je mee omgaat wordt je mee besmet" :p
 

jaap

Moderator
9 mrt 2008
5.045
1.674
Terkaple
www.woodworking.nl
Over staal vond ik nog een mooi essay van Ron Hock, als aanvulling op alle wijze dingen die hier al gezegd zijn:


About Steel by Ron Hock


The three qualities that most effect the selection of a steel for a hand-tool application are edge-holding, sharpenability, and corrosion-resistance. For metallurgical reasons, you can only have two of the three. We at HOCKTOOLS feel that in woodworking, corrosion-resistance is the least important of the three, and prefer an edge that is easily sharpened and long lasting.

A steel's carbon content determines its ability to harden with heat treatment. That hardness determines a tool's ability to hold a sharp cutting edge under abrasive pressure (wear). Generally, the harder the metal the better its edge holding, but it will be more brittle. Tempering reduces that brittleness, although it also reduces the tool's hardness and wear resistance. So a balance must be struck to decide how hard a blade should be. Our blades are hardened to Rc62 for long edge life. This is harder than most available replacement blades yet not as hard or brittle as most Japanese blades.

"Tool Steel" refers to a class of steels that are metallurgically very "clean" and fall within strict limits for alloy proportions. Vanadium, tungsten, and molybdenum are often added to tool steels to make the steel resist annealing (softening) when used in "high-speed" (high heat) applications. Chromium is added in very large quantities for corrosion resistance ("stainless").

High-speed steels are essential in metal-working tools (drills, milling cutters, etc.) and "stainless" steels can be cost effective by resisting rust during the manufacture, shipping, and storage of the tool itself. Correctly heat-treated, tools made from high-speed, stainless, and "chrome-vanadium" steels may hold an edge well in woodworking applications, but, due to the large, hard carbide particles that form during hardening, they are difficult to sharpen and cannot be honed as sharply as a blade of plain high-carbon steel.

Our choice of High-Carbon Tool-Steel (.95% Carbon) offers the finest, sharpest edge possible. Its chromium and vanadium additions amount to only 1/2% each allowing quick, clean honing with traditional techniques. High-carbon steel holds and takes an edge better than anything else. We guarantee it.

Some thoughts on Do-It-Yourself Heat Treating of Tool Steel

I posted this some time ago when the group project was the St. James Bay plane "kits" and some were (bravely) doing their own blades for them. It's doable; get some extra pieces of the same steel to practice on...

The only addition this time around has to do with the great question of which quenchant to use with which steel. The steel used in any given blade is not an easy thing to determine. A metallurgical lab charges a fair amount to test for alloy and there is no home test kit that I know of ("Look, Honey, it turned blue!") And there is some risk in quenching, say, an oil hardening steel in water. It could fracture at worst or warp like crazy at least. The old-timers "sparked" steels to tell what was in them. The sparks generated from a grinder will burn with different visual characteristics depending on the alloying elements. (Like the different colorants in fireworks.) So you can grind a corner, observe the sparks, then grind a known steel and try to compare the little spark-flares for shape, brightness, complexity, etc. and attempt a match.

Mostly we're talking oil vs. water hardening steels. The air hardening ones are the Cr-V and stuff that us Galoots don't use too much and that weren't used in old tools at all. It is safer to quench an unknown, perhaps water-hardening steel in oil than vice versa. The water-hardening steel may not harden in the oil and if that is the case, you can try again in water. I don't mean to muddy the water with all this but, hey, if it were easy, everybody'd be doing it.

The first step is to get the metal to its critical temperature, which with good old O-1 (the oil hardening stuff) is 1450 - 1500F. Got a good pyrometer? No problem. For some reason (let it be a mystery; there are so few left) steel ceases to be magnetic at that temp. This phenomenon is called the "Curie Point" after the discoverer, Pierre. So one can simply heat the metal till the magnet is no longer attracted to it then quench in oil. I like to use peanut oil because the flash point is very high which minimizes the risk of fire (the risk is still there, though; be prepared: use long tongs to handle the work to keep your hand out of the way, wear gloves and keep the fire extinguisher handy) and it smells nice(r) when it smokes.

How to get the blade to the Curie point is probably the biggest problem for the DIYer. When the metal is glowing red, the carbon behaves as if it's in a liquid and can therefore migrate around as it pleases. This is necessary for the hardening to occur but near the surface of the metal those unfaithful little carbon atoms would just as soon run off with any available oxygen-sluts it runs into (oxygen is soooo seductive) and they're lost then forever. We hate that.

We attempt to prevent this by: heating the metal in an inert (oxygen free atmosphere) and/or limit the time at red-heat (in air) to as little as possible. A torch makes both of those very difficult. It's very hard to heat something as large as a Norris-type blade evenly with a small torch-generated spot of heat. A forge fire is better because of its uniformity and it can be starved for air a bit to decrease the oxygen in its immediate vicinity. A small lab-type test oven works quite well. (Also used for ceramic glaze tests.) Toss in a charcoal briquette to scavenge some of the oxygen.

When it's hit critical temp, remove it from the heat and quickly dunk it into a sufficient quantity of oil (preheated to about 150F.) Swish it around a bit until it's cooled then let it cool to ambient in the air. It should now be very hard and too brittle to use. (If you attempt to file it, the file should skid on the blade.)

Two ways to temper to a useable hardness/toughness: by colors or by temp. If you have a very accurate oven in the kitchen, just heat it to 325F and you're done. An accurate deep-fryer will do the same. But without the accurate temp control, you'll have to use the surface oxide colors to know when enough is enough. First, clean some part of the blade (probably the flat area back from the bevel) till it's bright metal again. When heated, that spot will change colors (you've seen the rainbow of colors on any overheated steel) starting with a very faint yellow (called light straw).

Since we like our blades Good-n-Hard(tm), stop there (remove from the heat, quench if necessary to stop any further increase.) Any color beyond the faintest straw is too much. (The blade will still work, it just won't hold the edge you want.) Be overly cautious with tempering. You can always re-temper a too-hard blade, but if you go too far and soften it too much, you have to re-harden it all over again. So if a blade seems too hard, just toss it back in the oven and go a little higher.

You're done. If the blade looks awful, you can sandblast or grind it pretty but it should work well regardless. Before honing, be sure to grind back the bevel a bit. That thin section probably took more than its fair share of carbon burn-out abuse and you need to get to the good stuff. Same for the back. Doing a good job on the back is at least if not more important than the work on the bevel. A little extra elbow grease will remove the de-carbed layer and get to good metal. Don't forget: the back IS the Cutting Edge. Think about it. If the back hasn't been honed deeply enough, the blade will never work well.

Good luck!

Ron Hock
HOCK TOOLS
www.hocktools.com
 

Reinoud

Actieve deelnemer
23 nov 2012
348
0
Dendermonde
Wat een knap gemaakt mes. Het kriebelde al toen ik Roeland z'n mes gezien had, en nu kriebelt het nog meer. Ik ben al op zoek gegaan naar een geschikt zaagblad, maar heb tot nu toe enkel HSS zaagbladen gevonden. Niet echt met "normaal" gereedschap te bewerken.

Wat het harden betreft vraag ik mij toch één ding af: hoe hard gaat alles stinken in de oven? Ik heb enkel een oven die effectief gebruikt wordt om eten in te bereiden dus sta ik niet echt te springen om daar een stuk staal in te leggen braden dat net in de motorolie heeft gelegen. Ik las "even oppoetsen met wat doeken", is dit qua temperatuur van het staal wat te doen of is het nog steeds heel warm?

Toen ik nog werkzaam was als tandtechnicus heb ik veel metaal gegoten en had ik alle nodige apparatuur bij de hand om deze bewerkingen te doen, helaas kende ik toen dit forum nog niet...
 

Deze plek is voor toekomstige tekst. Door nu alvast deze kolom te activeren blijft de kolommen structuur ongewijzigd en de lezerservaring hetzelfde als er hier content geplaatst gaat worden.

Hier kan straks ook info geplaatst worden.