Lijnolie koken

Welkom op het forum Jacob, forumlid Henk Verhaar weet veel van oliën af, zal wel reageren op dit onderwerp.

Groet Pel.

Jacob zei:

Dank je wel Ron v Zaktbommel is mij bekend maar ik ben op zoek naar informatie bijv in oudere boeken en tijdschriften over de procedure.
Popular science magazine heeft een artikel in 1961 maart over dit onderwerp.de Cokerije is een bedrijf ik ben geinteresseerd als politoerder in home recipes in een pan if ketel.
Jaap

Klik om te vergroten...

Dta was me niet duidelijk
Ik heb wat gevonden, wel wat sumier, maar zal het vanavond hier posten. Moet het nog scannen.

Lijnolie koken kan twee dingen betekenen: het maken van standolie (een door middel van oxidatie voorgepolymeriseerde olie) of het maken van een gekatalyseerde olie. Een voorgepolymeriseerde olie maakt men eigenlijk nooit zelf. Gekookte lijnolie is (vrijwel) altijd een synoniem voor gekatalyseerde lijnolie.

Lijnolie is een meervoudig onverzadigde olie en is als zodanig onderhevig aan polymerisatie onder invloed van zuurstof uit de lucht, waarbij het langzaam uithardt tot een hars. Dit proces kan zeer aanzienlijk versneld worden door toevoeging van katalysatoren, meestal (zware) metaalzouten. Deze eigenschap is ontdekt door vlaamse kunstschilders in de 16e eeuw; men kwam erachter dat witte lijnolieverf (verkregen door het mengen van lijnolie met het pigment loodwit) veel sneller uithardde dan vele andere kleuren, en concludeerde dat het loodwit hiervoor verantwoordelijk was. Om loodwit, dat zeer slecht oplosbaar is, goed te mengen, en gebruik te kunnen maken van de drogende (katalyserende) eigenschappen ervan moet het langdurig met olie gekookt worden - daar komt de naam gekookte lijnolie vandaan.

Bij het koken ontstaan loodzouten van (vrije) vetzuren - loodzepen - die de feitelijke katalysatoren zijn. Toen men daar eenmaal achter was konden ook 'losse' siccatieven (drogers, katalysatoren) gemaakt worden door op andere wijze dan het verkoken van lijnolie met loodwit die metaalzepen te maken. Ook werd ontdekt dat andere metalen ook katalyserende eigenschappen hebben, en soms andere effecten op de verf hebben. Inmiddels is het gebruik van loodwit als pigment en als siccatief overigens verboden.

Met deze kennis was/is het dus eenvoudig om kant en klare siccatieven te maken die aan verfmengsels, of aan rauwe lijnolie, toegevoegd kunnen worden, zonder dat er nog gekookt hoeft te worden. Toch blijft men lijnolie met siccatief 'gekookte lijnolie' noemen, ook al hoeft het niet meer gekookt te worden.
De huidige siccatieven bestaan meestal uit mengsels van zouten van vetzuren en andere organische zuren met overgangsmetalen, zoals kobalt, zirconium, en mangaan, die allemaal oplosbaar zijn in 'peut'. Meestal worden die siccatieven verkocht als geconcentreerde oplossingen (in peut of een aanverwant organisch oplosmiddel); die kunnen rechtstreeks met verf of lijnolie gemengd worden.

Koken is dus niet meer nodig - je maakt simpel een 'gekookte' (gekatalyseerde) lijnolie door rauwe lijnolie met een mengsiccatief te mengen. Mijn formulering is:

50 % rauwe lijnolie
43 % oplosmiddel (gomterpentijn en citrusterpenen; beide natuurproducten, maar daarom niet minder ongezond dan aardoliedestillaten ;-) )
5 % standolie (geeft wat meer body aan de uitgeharde hars)
2 % mengsiccatief

Als je goed zoekt is er wel oude informatie te vinden over het zelf formuleren van lijnolieverven en in veel mindere mate lijnolie-afwerkingsproducten, maar voor het oprapen licht het niet.


'Mengen en roeren' bevat flarden van informatie; daarnaast
'Die Fette und Oele' (een vooroorlogs Duits werkje uit een hele serie van chemische 'zaknaslagwerkjes'
'Practical Formulas for Hobby or Profit'
'A History of Industrial Chemistry'
'Oil Colours and Printing Inks'

henkverhaar zei:

Lijnolie koken kan twee dingen betekenen: het maken van standolie (een door middel van oxidatie voorgepolymeriseerde olie) of het maken van een gekatalyseerde olie. Een voorgepolymeriseerde olie maakt men eigenlijk nooit zelf. Gekookte lijnolie is (vrijwel) altijd een synoniem voor gekatalyseerde lijnolie.

Klik om te vergroten...

Henk,bedankt voor je interressante uitleg.
Kan je ook het process uitleggen van de voorpolymerisatie? Waarom wordt dit nooit zelf uitgevoerd?

Bekijk bijlage olie.pdf

Bekijk bijlage lijnolie-koken.pdf

Piet Groeneweg zei:

Bekijk bijlage 60434

Bekijk bijlage 60435

Klik om te vergroten...

De eerste PDF is een beschrijving van het verkoken van olie met anorganische drogers - loodwit - om die drogers om te zetten tot de organische zouten die het eigenlijke katalyse-werk gaan doen. Het langdurig koken zal ook wat voorpolymerisatie tot gevolg hebben.

Let op, de beschrijving in de tweede PDF heeft niks met gekookte lijnolie te maken - wat daar feitelijk beschreven wordt is het verzepen van de olie tot een klassieke kalizeep. Daarmee krijg je in het beste geval een houtzeep zoals je dat ook wel kant en klaar kunt kopen. IMNSHO is zeep een hele slechte afwerking voor hout, en is zeker niet te vergelijken met een polymeriserende (drogende) olie.

@Ulrich: zelf voorpolymeriseren is te veel werk, vraagt een forse investering in apparatuur als je het goed wilt doen, en is, zeker op enige schaal, gevaarlijk - je zit dicht bij de zelfontbrandingstemperatuur van de olie, en ook zonder dat is hete olie brandgevaarlijk. Maar het kan wel.

Ontslijmen doet de olieslager al voor je. Rauwe lijnolie die je koopt is al geziiverd

Wat Frank Pallister laat zien is wel 'lijnolie kokenn' maar heeft weinig met gekookte lijnolie te maken. Hij start overigens zo te zien met NIET ontslijmde rauwe lijnolie - maar met iets dat rechtstreeks uit de oliemolen komt. ALs je bijvoorbeeld rauwe lijnolie bij een goeie molen haalt (bijvoorbeeld in Zwolle) of rauwe lijnolie die voor consumptie geschikt (nou ja, niet ongeschikt) is, is dat echt al gedaan. Verder is wat hij doet met name het maken van standolie - voorpolymeriseren - hoewel je het daar eigenlijk langer voor moet verwarmen. De bubbels die je vanan 220 graden ziet hebben overigens niks met de olie zelf te maken - dat is de glycerine die kookt. Die glycerine toevoeging is overigens volgens mij volstrekt zinloos. Hooguit - maar dat zou ik na moeten zoeken - als 'oplosmiddel' / coagulatiemiddel voor de slijmstoffen die je aan het eind ziet coaguleren. Merk ook op dat je de olie aan het oppervlak duidelijk ziet ontleden - de mist die van de olie opstijgt, net als wanneer je spijsolie in een wok heel heet opstookt.

Merk ook op: wat hij doet is feitelijk levensgevaarlijk. Hij verhit de olie tot om en nabij het zelfontbrandingspunt. Met een beetje pech heeft ie ineens een fikkende bak olie op zn fornuis staan. Ik heb het ooit een keer meegemaakt met een oliebad (raapolie) in een zuurkast (in Utrecht gebruikten ze raapoliebaden, waar we in Nijmegen minerale olie gebruikten - wat een duidelijk hoger zelfontbrandingspunt heeft). Dat wil je op een open fornuis in een woonhuis niet echt meemaken. Zeker niet in zo'n bekerglas dat hoger dan breed, en dus relatief instabiel is. Een verkeerde beweging bij een paniekerige poging tot blussen, en de hele handel gaat om, met brandede olie in de hele kamer - dit is echt van het niveau DON'T TRY THIS AT HOME.