Een salontafel van iepenhout

Omdat ik dol ben op het lezen van bouwverslagen, én zelf de nodige foto's heb gemaakt bij het bouwen van mijn salontafel, ga ik hier zelf een bouwverslag maken van de creatie van mijn salontafel. De tafel is inmiddels af (eindresultaat is hier al te zien) en is in gebruik genomen. De komende dagen zal ik het verslag aanvullen.

Het basisidee

Al ronddolend op pinterest verscheen deze ineens. Hier is het basisidee aan ontleend. Vervolgens het ontwerp uitgedacht: hoogte en totale lengte van de bestaande (inmiddels oude) salontafel overgenomen (ook een zelfbouwproject, maar dan "gewoon" van bouwmarktplaat-met-hoekijzers) en aan het schetsen geslagen. Gewoon met potlood op ruitjespapier; sketchup heeft voor mij nog een hoge drempel / steile leercurve.

Het ontwerp
De voornaamste verschillen ten opzichte van het basisidee:

• een extra grondvlak van ~35cm vanaf de achterste zijkant, onder de tafel.
• maatvoering naar wens aangepast
• hoe gaaf deze hoekverbinding ook is, dat leek me wat te hoog gegrepen; dus aangepast. Ambitie was een mooie verlijmfrees te vinden; een aanvaardbaar alternatief zou 45 graden verstek zijn. (Vraag voor de kenners: hoe / met welk gereedschap zou je de verbinding uit deze foto redelijkerwijs zelf kunnen maken?)
• vallende breedtes van de balken: 60cm breed verdeeld als 5-15-6-14-7-13
• geen hele lengtes maar "wild verband" korte lengtes van ~60cm

Hout halen
Samen met een medecursist een middagje "door bomen bladeren" op zoek naar geschikt hout. Bij gebrek aan geschikt vervoer de boel enigszins laten afkorten zodat het nog min of meer in een personenauto past. Kofferbak kon nog bijna dicht.



Voor mijn tafel met name iep (35mm dik; bedoeling is om er ongeveer 28-30mm dikte van over te houden) en voor de medecursist plataan en wat notenhout.

Zagen, zagen
Na een avondje zagen heb je dan ineens een hele stapel balkjes in uiteenlopende breedtes.


Schaven (of: vlakbanken)
Weer een bewerkingsslag verder blijkt er prachtig hout schuil te gaan onder de ribbeltjes van de bomenzaag.


Afkorten en vandikken
Van het meeste ben ik gelukkig vergeten hoeveel tijd het precies gekost heeft, maar de volgende tussenstand was afkorten (zoals gezegd: ik had bedacht om er een wild verband van te maken met lengtes van 50 à 60cm. Met name om de tafel een wat levendiger uitstraling te geven; bijkomend voordeel is dat het redelijk efficiënt schaven is: al te grote krommingen zaag je eerst doormidden zodat je niet al te veel dikte verliest) en vandikken.



Puzzelen en lijmen (repeat, repeat, repeat)
En dan is het eigenlijk al bijna een salontafel. Toch?


In het begin is alles nog leuk en begint het verlijmen vol goede moed. De brede balkjes met een lamello op hun kopse kanten en de lengterichtingen gewoon koud tegen elkaar. Netjes beginnen met 3 à 4 stuks en dan steeds 1 of 2 erbij in lengte of breedte. Oh wacht, hoeveel balkjes zijn het ook alweer? Ohja, daar ben je wel een paar avonden mee zoet.

Nog wel twee slimmigheden uitgehaald: ten eerste de panelen (ongeveer) halfbreed maken: een van 5+15+6 en een van 14+7+13 zodat ze nog door de vandiktebank kunnen, en pas op het allerlaatst de twee helften verlijmen.
En ten tweede de totale lengte in 2 panelen maken (dus in totaal voorlopig 4 sub-panelen): 1 paneel met het bovenblad en de twee staanders, zodat de nerf hiervan mooi doorloopt in het eindresultaat, en 1 paneel voor de overige 3 paneeltjes (de eindstaander en de bodem van de krantenbak, en de extra ligger bij de achterste zijkant).

Dus toen ging het lijmen 4x zo snel. Oh wacht, het aantal klemmen is beperkt, en het aantal uren in een avond ook....


Enfin, zo ziet gelijmd hout in klemmen eruit. Weten we dat ook weer.

(Wordt vervolgd; de lijm is aan het drogen )

Vervolg: na enige tijd is alles verlijmd en zijn er 4 panelen gereed: 2 van ~1.8m en 2 van ~1.0m lengte.


Notenstrip erin frezen
Nu is het tijd voor een designdetail: over de volledige lengte van de tafel komt een smalle notenhouten strip. Dus: frees er moet een sleuf in de juiste panelen komen, en een stuk notenhout op maat gemaakt worden.



En vervolgens ziet het er zo uit:



Verlijming van de grote bladen
De volgende stap is dat alle panelen door de vandiktebank gaan zodat ze allemaal exact even dik zijn (en volledig glad aan de bovenzijde; alle oneffenheden van het verlijmen en uiteraard de uitstekende noot moeten er nog af). Vervolgens verlijm ik de panelen 2 aan 2. Ditmaal met lamello's, zodat de bovenkanten zo gelijk mogelijk blijven tijdens het verlijmen. Het resultaat is 60cm breed en past niet meer door de vandiktebank.



Weer zagen
Nu komt voor mij een van de spannendste momenten: het verzagen van de gelijmde panelen tot de juiste maat voor de tafelonderdelen. Gelukkig verloopt dit ook goed en heb ik 6 onderdelen over. Het begint te lijken op het bedoelde resultaat.



De verlijmfrees
Om de hoekverbindingen iets speelser (en: iets steviger; zeker voor de eindstaander van de krantenbak een prettig gevoel) te maken, ben ik op zoek geweest naar een geschikte verlijmfrees. Voor een houtdikte van 30mm was dat even zoeken (en vervolgens: even slikken) maar uiteindelijk heb ik wat gevonden. Een flinke jongen, grootste diameter van de kop is ongeveer 8cm.



Het was een tijdje knutselen en uitproberen om die in de "pragmatische" om niet te zeggen "amateuristische" freestafel te krijgen, maar de aanhouder wint. Vervolgens nog een paar rondes klooien voor de juiste afstelling: zowel de hoogte als de diepte komen heel precies om strakke hoekverbindingen te krijgen. Dan komt het allerspannendste moment: er is 1 kans om alle randen langs de frees te halen. Door de vorm moet het in 1 keer, en het is goed opletten welk deel er liggend en welk deel er staand langs de frees gaat. (want beide liggend of staand kan ook -- maar dan kun je lengtes verlijmen in een hoek van 0 of 180 graden; ook leuk, maar niet de bedoeling hier).

Maar alles lukt, en uiteindelijk ziet het er dan zo uit:



Nog meer lijm
Dan alle panelen goed schuren voor ze hun definitieve plaats in de tafel krijgen en vervolgens stukje bij beetje lijmen. Om de hoeken haaks te krijgen gaat de hulpstukjestrukendoos open: overal klemmen en balkjes om de boel naar wens te krijgen.



En vervolgens begint het er op te lijken:


Wordt (nog eenmaal) vervolgd voor de afwerking.

Allen: dank voor de leuke reacties!

Spaander zei:

Prachtig gemaakt en een mooi verslag.
Je schrijft dat je op cursus zit en waarschijnlijk is alles daar op locatie gedaan?
Ik ben altijd nog geïnteresseerd in zo'n verlijmfrees kun je daar wat meer over vertellen?
bv. ging dat makkelijk in een keer frezen en op wat voor een freestafel en is de schacht van de frees alleen maar in 12mm?

Klik om te vergroten...

Yep, dit heb ik vrijwel allemaal op de cursuslocatie gedaan; de Stadswerkplaats in Zutphen.

Hier wat meer info over de verlijmfrees, eerst maar eens een plaatje (de euromunt ligt er als maatindicatie)



Het is er een van ENT, de schacht is inderdaad 12mm. Bij deze grootte (geschikt voor houtdiktes van ~30mm) is dat de enige maat die ik tegenkwam. Is ook wel logisch: door het profiel kun je niet in laagjes werken maar moet het er in 1x uitgefreesd worden. Een krachtige freesmachine is dus noodzakelijk.

Belangrijk is dat de frees(tafel) ruimte biedt om een kop van 7cm te laten ronddraaien.
Dan komt de grootste uitdaging: afstellen van de freeshoogte en de positie van de zijgeleider. Door de karakterstiek van de frees (in basis een verstek van 45 graden, maar met een uitsparing en een uitstulping) is alles van elkaar afhankelijk:
* de hoogte van de frees heeft invloed op de goede positie van de zijgeleider en omgekeerd (stel je de een bij, dan moet je de ander ook bijstellen)
* de dikte van het hout wat je wilt frezen heeft invloed op de goede stand van alles (want je wil het golfje wel zo veel mogelijk in het midden van het hout hebben.

De tip is: zorg voor voldoende proefstukjes in de dikte van het echte werkstuk. En voor een goede stofzuiger, want er komt nogal veel materiaal van af.


Proefstukje: nog niet helemaal goed. Het verstek zit net niet goed gepositioneerd: links steekt het "bovenste" stuk uit; rechts zie je duidelijk een randje in de onderste.


Spelen met proefstukjes: door twee zijden op dezelfde manier langs de frees te halen kun je 180 graden verlijmen.

Al met al ben ik zeer blij met het resultaat in m'n tafel.

HoutHans zei:

Inderdaad, een mooi werkstuk van mooi hout en erg mooi en leuk weergegeven. Dank hiervoor. Ik zie dat je flink wat ecotools lijmklemmen gebruikt, hoe bevallen die?

Klik om te vergroten...

De ecotools klemmen zijn van de stadswerkplaats. Veel vergelijking heb ik niet (geen handson ervaring met Bessey en/of andere "topmerken") maar mij bevallen deze prima: ze zijn robuust en kunnen stevig aangedraaid worden. Hun eigen vorm is afgerond; je krijgt niet snel deuken of krassen in het hout; al stop ik bij de klempunten er altijd een houtje tussen.

De laatste loodjes: afwerken

Nu de tafel 1 geheel is, rest nog de afwerking:

Uitbrekers vullen
Aan het einde van een aantal gefreesde panelen zijn wat uitbrekers ontstaan. Dit was achteraf gezien te voorkomen geweest door een volgend paneel (of een proefstukje) er strak achteraan te houden tijdens het frezen, maar ja, achteraf is mooi wonen enzo. Dus wat dan? Een deel betrof "alleen maar" wat losse vezels -- die heb ik teruggeplakt, stevig afgeklemd, en na het drogen gladgestoken met een scherpe beitel.
Bij een ander deel (in totaal 3 uiteindes, van de 12 freesgangen) waren er daadwerkelijk stukjes hout verdwenen.

Die plekken heb ik met een beitel iets ruimer en rechter uitgestoken, en vervolgens gevuld met een gelijkend stukje hout. Erin plakken, laten drogen, en vervolgens glad afsteken. Het eerste stukje kostte een hele avond (en dat voor nog geen 2 vierkante centimeter), maar daarna had ik de smaak te pakken en ging de rest vlotter.


Voor (op plek 1)


Na (op plek 2). Zoals met veel: als je het weet zie je het, maar de eerste aanblik is nu strak. En met de afwerklaag erop valt het nog minder op.

Kantenfrezen
Met stip een van mijn lievelingsapparaten is de kantenfrees. Afronden (hier met een kleine radius) maakt het werkstuk een stuk "zachter" (ook letterlijk; de scherpe rand is eraf), en daarmee ook nog eens iets minder kwetsbaar in gebruik, zowel voor de mensen als voor de tafel. Alle langskanten heb ik met een afrondfrees met een kleine radius (~3mm ofzo) gedaan. Bij de verstekgelijmde randen durfde ik dat niet aan, dus kozen we voor een heel kleine afvlakking met een 45 graden kantenfrees. En als er dan toch 2 freesmachines zijn, dan hoef je ze allebei maar 1x af te stellen...

Zepen
Als afwerklaag koos ik voor vlokkenzeep. Het kastje wat ik eerder maakte, heb ik hier ook mee behandeld en dat bevalt goed: het hout blijft mooi licht/neutraal van kleur, en het is makkelijk bij te werken. Voor een tafel vond ik het wel iets spannender (we gebruiken 'm ook gewoon, en in een huis met kinderen gaat er wel eens een beker om...) maar de aangemaakte vlokkenzeep staat klaar, dus we zien het wel.

We proberen kringen zoveel mogelijk te voorkomen, maar de eerste ervaring is dat een kring er met een sponsje vlokkenzeep zo weer uit is. En elke laag die de tafel krijgt, verzadigt hem meer (en laat hem weer shinen als nieuw).

Initieel heb ik de tafel met een sponsje water ingewreven en daarna weer met de hand op korrel 180 gladgeschuurd. Vervolgens een laagje of 3-4 vlokkenzeep (telkens tussendoor laten drogen/intrekken), toen weer gladgeschuurd, maar dan met korrel 240. Daarna nog een laagje of 2-3 zeep, en toen was hij klaar. Bijna.

Finishing touch: gekleurde was
Bijna klaar. Want er waren nog een paar kleinigheidjes. Zo had ik bij het frezen van de sleuf voor de notenstrip een foutje gemaakt: de frees liep, bij een knoest, iets weg van de geleider. Ook zit er aan de zicht-zijkant een diep gat van een knoest. Dat hebben we (de cursusleider is tevens meubelmaker en -restaurateur met een eigen werkplaats) gevuld met gekleurde was. Hier heb ik geen foto's van gemaakt... Maar 't resultaat is strak -- en ook hier: wie het weet zal het altijd zien.

Klaar!


Deze foto's zijn nog van voor het vullen: de oplettende kijker ziet hier de (wit uitgeslagen door de zeep) gaten nog zitten die inmiddels met was gevuld zijn.



Dat was het einde van een leuk en leerzaam traject, en met een resultaat waar ik (en gelukkig: mijn vrouw en kinderen ook) zeer tevreden over zijn, en hopelijk nog lang van zullen genieten.

SjoerdvR zei:

Tjonge, een erg mooi resultaat hoor! Die kleine foutjes heb je altijd denk ik, en ach als alleen jij het ziet dan is het prima toch

Klik om te vergroten...

Wat ik tijdens de cursus echt geleerd heb, naast heel veel praktische vaardigheden, is de werkwijze: eerst zo lang mogelijk zo zuiver mogelijk werken ("een beetje haaks bestaat niet") en als je dan alles hebt gedaan wat mogelijk is, gaat de trucendoos open en blijk je zowat elk foutje wel op een manier te kunnen herstellen. Wat dat betreft is hout heel vergevingsgezind -- heel anders dan, ik noem maar wat, computerprogramma's.

Wat wordt het volgende project?

Klik om te vergroten...

Ik heb de smaak te pakken. De salontafel was mijn tweede ronde meubelmakerscursus, en na de zomer ga ik nog een derde ronde doen: de bedoeling is om een wandmeubel/dressoir (of nouja, een kast voor in de kamer) te maken. Deels van MDF in de kleur van de muur (zodat het in basis niet opvalt) en deels met accenten van hout -- gezien ik geen houtmuseum in de woonkamer nastreef zal het waarschijnlijk weer iepenhout worden. Voorlopig nog alle tijd om inspiratie op te doen voor het ontwerp.
En de reden om dit weer "op cursus" te doen is simpel: zo'n machinepark heb ik thuis niet, en de cursus biedt gezelligheid van aanwezige medecursisten en meubelmaker(s), en waar nodig nog wat hulp/uitleg bovendien. En bovenal: de cursus is 's avonds, dus ik hoef geen vrij te nemen om overdag naar de open werkplaats te kunnen.

In de tussentijd vermaak ik mij thuis ook wel met wat kleinere projectjes. Die volgen bij gelegenheid wel in een eigen topic/bouwverslagje.

Leroowj zei:

Wat een prachtige salontafel, echt waar. Ik hoop dat die van mij net zo mooi wordt als die van jou!

Klik om te vergroten...

Ik ben erg benieuwd!

Ik ben door deze tafel ook heel erg fan geworden van iepenhout, mooie kleur en tekening.

Klik om te vergroten...

De tafel is nog sprekender dan het kastje wat ik eerder maakte (verslag daarvan volgt een keer). Heb bij het uitzoeken beter op de tekening gelet - en dat zie je terug in het resultaat.

Den Deze zei:

Prachtige salontafel!
En mooie, uitgebreide reportage; zo mogen er meer komen

Klik om te vergroten...

Komt in orde; ik heb nog wel wat historie liggen van eerdere projecten ;-)

Leroowj zei:

Wat voor was heb je gebruikt om de gaten te vullen? En de afwerking met zeep, kan je daar iets meer over vertellen?

Klik om te vergroten...

Was
Was: in alle eerlijkheid: geen idee De meubelmaker annex cursusleider heeft zelf diverse soorten en kleuren. Hij had fijne was, die mooi gelijkmatig smelt en daarna nog "kneedbaar" is tot hij weer hard is, en ook een setje "bij de supermarkt gekocht" -- dat smelt wel en is daarna meteen weer hard/brokkelig. Dus niet geschikt om glad af te steken. Dat was duidelijk minder fijn.

De kunst is: met verschillende kleuren een proefstukje maken (of proberen in het werkstuk zelf -- als het niets is, peuter je het er met een scherp mesje/beiteltje weer uti). Een staaf was in een kleur die er ogenschijnlijk ongeschikt uit ziet, blijkt eenmaal gesmolten in het gat prima te zijn -- en omgekeerd.

We smolten de was door er een op een warmhoudplaatje opgewarmd smidhamertje tegenaan te houden en dan druppels in het werkstuk te laten vallen. De fijne was konden we, na uitharden, voorzichtig afsteken met een "enigszins spits maar stomp" geslepen houtje -- scherp genoeg om de overtollige was (heel voorzichtig, laagje voor laagje) te verwijderen, maar zacht en bot genoeg om geen krassen in het werkstuk zelf te maken.

Afwerken met vlokkenzeep
Ik heb deze vlokkenzeep gekocht https://www.linova.nl/subgroepinfo/Vlokkenzeep.aspx. Dat maak je aan met water en dan blijft het een paar dagen staan tot het een soort dikke witachtige pap is.
In de tussentijd het werkstuk 1x met een sponsje water (!) afsponzen -- de houtnerven komen dan weer omhoog, en die schuur je netjes vlak (korrel 180 ofzo).
Dan de zeep aanbrengen met de sponskant van een schuursponsje: gewoon inwrijven, met de nerfrichting mee. En elk paneel direct aan voor- en achterzijde, om kromtrekken te voorkomen. Laten drogen, en herhalen tot het naar je zin is. Zelf heb ik na 2-3 laagjes nog nageschuurd met korrel 240, om de boel weer mooi glad te krijgen, en daarna nog enkele laagjes zeepoplossing.

Voor het kastje wat ik eerder maakte werkte dit erg goed -- maar ik moet zeggen dat ik voor de tafel nog niet onverdeeld gelukkig ben. Een tafel kent natuurlijk een ander gebruikspatroon dan een kast - en hij moet wel eens met een doekje afgenomen. Zelfs als dat doekje niet meer dan klamvochtig is, zie je dat meteen terug op de tafel (en in het doekje; daar kun je de rest van het aanrecht dan óók prima mee afnemen).

Dus wellicht heb ik wat teveel laagjes zeep erop gedaan -- of moet je de tafel juist altijd met zeepoplossing "afnemen". Iemand die dat weet / daar ervaring mee heeft?